Dế chọi (Bồi Tùng Linh) văn 9: Tóm tắt tác phẩm, soạn bài

Soạn bài Dế chọi đầy đủ và chi tiết hỗ trợ bạn tìm hiểu nội dung tác phẩm của Bồ Tùng Linh một cách chính xác. Câu chuyện ly kỳ, hấp dẫn xoay quanh nhân vật Thành và con đường tìm nuôi dế chọi cho nhà vua phản ánh nhiều bi kịch trong xã hội.

Trang phân tích văn học The POET Magazine tổng hợp chi tiết về tác phẩm và bài soạn để học sinh có sự chuẩn bị cho bài học này.

Tác giả Dế chọi

Bồ Tùng Linh (1640 – 1715) là nhà văn nổi danh thời nhà Thanh của Trung Quốc. Những tác phẩm mà ông để lại thuộc nhiều thể loại và khai thác hiện thực xã hội một cách khéo léo, tiêu biểu nhất là truyện Liêu Trai chí dị.

Năm 1980, ông được vinh danh như một Danh nhân văn hoá thế giới cho những cống hiến của mình trong lĩnh vực văn học.

Về tác phẩm

Tác phẩm Dế chọi trong Ngữ văn 9 của Bồ Tùng Linh là bản án phê phán hệ thống cầm quyền thối nát trong xã hội phong kiến. Đời sống nhân dân bị đè nén, áp bức được khai thác tinh tế, thể hiện sự thấu hiểu của tác giả đối với những khốn khổ của nhân dân.

Dế chọi thuộc thể loại gì?

Bài Dế chọi thuộc thể loại truyện dân gian. Tác giả đã sử dụng những chi tiết gần gũi trong sinh hoạt hàng ngày để phác họa nên toàn cảnh của câu chuyện.

Dế chọi được sáng tác khi nào?

Tác giả Bồ Tùng Linh đã viết Liêu Trai chí dị vào đầu đời nhà Thanh (cuối thế kỷ 17) và đoạn trích Dế chọi cũng ra đời trong thời gian này.

Hoàn cảnh sáng tác Dế chọi như thế nào?

Liêu Trai chí dị hay Những chuyện quái dị chép ở Liêu Trai bao gồm 431 thiên có cả Dế chọi với những đề tài khác. Tác giả đã sưu tầm trong dân gian cũng như rút từ truyện Chí quái lục triều và Truyền kì Đường, sáng tạo thêm để tạo thành bản hoàn chỉnh.

Ông mượn yếu tố thần tiên ma quái kì ảo để chỉ trích nền chính trị tàn bạo thời Mãn Thanh, phê phán thói hư tật xấu của bọn quan lại, thể hiện niềm khao khát tự do của nhân dân.

Xuất xứ của tác phẩm Dế chọi in trong tác phẩm nào?

“Dế chọi” được trích trong tác phẩm “Liêu Trai chí dị” do Cao Tự Thanh dịch, xuất bản bởi NXB Văn hóa – văn nghệ, Thành phố Hồ Chí Minh năm 2023. Truyện nằm ở trang 394 – 397 của tác phẩm.

Phương thức biểu đạt của Dế chọi Bồ Tùng Linh là gì?

Tự sự, miêu tả, biểu cảm.

Bố cục Dế chọi gồm mấy phần?

Dế chọi có bố cục chia làm ba phần chính:

• Phần 1 (từ đầu … việc tự tử): Khắc họa tình cảnh ngang trái của Thành sau khi trượt khoa thi Đồng Tử.
• Phần 2 (tiếp theo … bỏ vào lồng): Con dế của Thành và chuỗi sự việc liên quan đến việc con Thành chết, dế mất, hồn con Thành hóa thân vào dế chọi.
• Phần 3 (đoạn còn lại): Dế chọi nhỏ đã giúp gia đình Thành đổi đời, giàu sang phú quý.

Giải thích ý nghĩa nhan đề Dế chọi?

Nhan đề “Dế chọi” giúp người đọc tập trung vào chủ đề chính mà tác phẩm đề cập đến. Trò chơi chọi dế rất được nhà vua yêu thích và cũng trở thành cơn ác mộng của nhân dân. Chỉ một con dế chọi có thể làm vua vui đã có được vinh hoa phú quý, tài lộc đầy nhà, thay đổi cả cuộc đời. Thông qua nhan đề, tác giả đã tóm tắt ngắn gọn toàn bộ tác phẩm.

Thông điệp bài thơ Văn 9 Dế chọi là gì?

Nội dung Dế chọi truyền tải thông điệp phê phán hệ thống cầm quyền và nền chính trị thối nát trong xã hội phong kiến. Những việc làm vô lý của giai cấp cầm quyền cần được lên án, loại bỏ để xây dựng đời sống tốt hơn.

Sơ đồ tư duy Dế chọi

Thông tin chi tiết về tác giả và tác phẩm Dế chọi:

Giá trị tác phẩm Dế chọi

• Giá trị nội dung: Dế chọi thuộc thể loại truyện đả kích đã vạch trần bộ mặt tàn bạo của vua quan lúc bấy giờ, lên án cái ác và bày tỏ lòng cảm thông với những kiếp người “nhỏ bé” bị chà đạp, hãm hại. Truyện thể hiện tinh thần phê phán chế độ chính trị tàn bạo đương thời đã gây ra đời sống lầm than cho người dân.
• Giá trị nghệ thuật: Dế chọi hàm chứa nhiều yếu tố kì ảo và hoang đường, tạo ra sự nổi bật khi dẫn dắt các tình tiết đi đến hồi kết. Câu chuyện đã tái hiện chân thực một xã hội đen tối, nơi các quyền thế quyết định tất cả, từ đó truyền tải giá trị hiện thực sâu sắc.

Soạn bài Dế chọi Chân trời sáng tạo lớp 9

Soạn bài Dế chọi giải đáp các câu hỏi trong sách một cách chi tiết giúp bạn thấu hiểu nội dung tác phẩm dễ dàng hơn. Từ những thông tin này, bạn có thể nâng cao thêm kiến thức để học tốt môn Ngữ văn trên lớp.

Nội dung chính Dế chọi

Dế chọi Văn 9 Chân trời sáng tạo là câu chuyện phản ánh bức tranh hiện thực giai đoạn đầu đời Mãn Thanh. Những người đứng đầu triều đình lúc bấy giờ chỉ quan tâm đến việc vui thú đã làm khổ dân chúng. Qua đó, tác phẩm vạch trần bộ mặt tham lam của triều đình. Chỉ với một con dế làm vừa lòng bề trên mà có thể đổi đời.

Soạn văn Dế chọi Lớp 9 Trả lời câu hỏi

Trả lời câu hỏi tóm tắt Dế chọi cụ thể có thể giúp bạn nắm được nội dung và ý nghĩa của bài văn:

1/ Tóm tắt nội dung câu chuyện theo diễn biến của các sự kiện trong văn bản và cho biết các sự kiện ấy được sắp xếp theo trật tự thời gian, không gian như thế nào?

Câu chuyện Dế chọi xoay quanh một chức dịch hiền lành tên Thành Danh và hành trình đi tìm dế nộp cho nhà vua. Lúc bấy giờ, nhà vua ham mê những thú vui đã biết đến trò chơi chọi dế do bọn quan lại triều đình cung tiến. Vua thấy hay bèn bắt dân chúng phải tìm dế dâng lên cho ông, nhà nào không có thì phải chịu phạt nặng. Bi kịch của gia đình Thành Danh bắt nguồn từ đó.

Thành Danh vốn hiền lành nên không dám sách nhiễu dân chúng, đành tự mình đi tìm dế. Anh tìm mãi nhưng không được và đã quá hạn nộp nên bị quan phạt, bị đánh đập và lo lắng muốn tự vẫn. Vợ Thành đi xem bói, biết nơi có dế tốt giúp anh bắt được một con dế chọi như ý. Nhưng chẳng may, con Thành vô tình làm dế bị chết.

Đứa trẻ bị mẹ mắng nên sợ hãi nhảy xuống giếng và cuối cùng bị chết đuối. Thành mất con, mất cả dế. Bất ngờ, con Thành sống lại nhưng vô hồn bởi hồn đứa trẻ đã hóa thân vào con dế chọi. Dế nhỏ nhưng nhanh nhẹn và chọi rất giỏi, lại còn biết nhảy múa.

Khi Thành dâng lên cho nhà vua, ông rất hài lòng và ban thưởng cho quan tỉnh. Gia đình Thành Danh nhờ đó mà trở nên giàu sang phú quý.

Nhận xét: 

Các sự kiện của Dế chọi được kể theo trình tự thời gian tiếp nối giữa cõi âm và cõi dương, không gian mở rộng từ cõi trần chuyển sang cõi âm, có sự tương giao giữa thế giới thực cùng thế giới ma quỷ.

2/ Câu chuyện trong văn bản cho thấy tục lệ dâng tiến dế quý cho quan lại, vua chúa đã tác động như thế nào đến đời sống của các hạng người trong xã hội đương thời?

Câu chuyện dâng dế chọi lên vua đã phản ánh được bộ mặt của giai cấp thống trị tàn bạo, ăn chơi sa đọa cùng thảm cảnh mà người dân phải chịu đựng lúc bấy giờ. Chỉ một con dế chọi đã có thể mang đến bi kịch cho một gia đình nhưng cũng chính con dế chọi đó mang đến vinh hoa phú quý và tài lộc.

Con dế chọi chỉ là phương tiện giải trí của vua quan chốn triều đình nhưng có thể quyết định sống chết của người dân. Gia đình Thành Danh chính là minh chứng tiêu biểu nhất. Dế chọi mang đến tai họa song cũng chính dế chọi (con dế do linh hồn con trai Thành Danh hóa thân vào) lại mang đến vinh hoa phú quý cho gia đình Thành Danh.

3/ Phân tích điểm tương đồng, khác biệt về số phận của nhân vật Thành Danh trước và sau khi tìm được dế quý dâng quan.

	Thành Danh trước khi tìm được dế quý dâng cho quan	Thành Danh sau khi tìm được dế quý dâng cho quan
Tương đồng	Thành Danh ngày đêm lo lắng, ăn không ngon, ngủ không yên.
Khác biệt	Thành Danh không dám sách nhiễu dân làng nộp dế, anh phải tự đi tìm, không tìm được dế, anh đành chấp nhận bị quan phạt đòn: đôi mông máu me bê bết mà chẳng có con dế nào để nộp, chỉ còn nghĩ đến chuyện tự tử mà thôi.	Hồn đứa con Thành Danh hóa thân vào dế chọi. Dế nhỏ nhưng nhanh nhẹn và chọi rất giỏi. Dế mang dâng vua, chọi giỏi lại biết nhảy múa, vua rất vừa lòng và ban thưởng cho quan tỉnh. Gia đình Thành Danh được giàu sang phú quý.

4/ Chỉ ra một số biểu hiện của yếu tố kì ảo trong văn bản và tác dụng của yếu tố này trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm.

Yếu tố kì ảo trong văn bản:

• Tờ giấy của cô đồng
• Thành Danh tìm bắt được dế chọi sau khi nhận sự chỉ điểm
•  Con dế chọi tuy dáng người nhỏ bé nhưng sở hữu sức mạnh phi thường, có thể đánh thắng cả những con dế lớn hơn mình gấp nhiều lần
• Dế nhỏ nhảy múa vô cùng vui mắt mỗi khi nghe tiếng các loại đàn cầm, đàn sắt ở trong cung
•  Con trai Thành Danh sống lại và kể chuyện hóa dế.

Tác dụng:

• Phê phán chế độ chính trị tàn bạo đương thời đã chèn ép, áp bức, gây ra bao đau thương cho những người dân hiền lành lương thiện.
•  Truyện có kết cấu hết sức chặt chẽ, biến hóa khôn lường, hợp lý và có logic chứ không đơn điệu, cứng nhắc.

5/ Những dấu hiệu nào giúp em nhận biết Dế chọi là truyện truyền kì?

• Truyện có những chi tiết kì ảo, hoang đường, không có thật.
• Không gian và thời gian không ngừng đan xen, sự phân biệt giữa cõi âm, cõi dương, nhân vật là con người đã chết đi nhưng hồn vẫn có thể biến hóa vào con vật.
• Toàn bộ tác phẩm là tấm ảnh thu nhỏ, thu vào hàng nghìn hàng vạn cảnh trạng ở nhân gian để làm nổi bật tính chất phi lí của những cảnh trạng ấy.

6/ Theo em, nếu bỏ đi phần “lời bàn của tác giả” ở cuối truyện thì việc đọc hiểu truyện Dế chọi có khó khăn/thuận lợi gì?

Cuối câu chuyện tác giả có trích lại lời của Dị Sử thị: Họ Thành vì sâu mọt mà nghèo, nhờ dế chọi mà giàu, áo cừu ngựa tốt vênh vang, lúc làm lý chính bị trách phạt không nghĩ rằng mình được thế đâu. Trời đền đáp cho kẻ trưởng giả trọng hậu, tới nỗi tuần phủ tri huyện cũng được hưởng phúc ấm nhờ con dế. Thường nghe một người lên trời, gà chó cũng thành tiên, đúng lắm thay.

Nếu như bỏ đi lời bình này có thể gây khó khăn trong việc hiểu rõ ý nghĩa cũng như thông điệp mà truyện muốn truyền tải. Lời bình của tác giả giúp người đọc hiểu sâu hơn và nắm rõ giá trị hiện thực trong tác phẩm. Việc bỏ đi phần lời bình có thể dẫn đến hiểu lầm hoặc làm mất đi một phần thông điệp quan trọng của truyện.

Soạn bài Dế chọi Kết nối tri thức Lớp 9

Soạn bài Dế chọi Văn 9 Kết nối tri thức giúp bạn nắm rõ ý nghĩa, giá trị tác phẩm. Các câu hỏi đều có đáp án chi tiết và khai thác sâu thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.

Soạn bài Dế chọi – Bồ Tùng Linh Trước khi đọc

1/ Em đã chơi hay quan sát trò chọi dế bao giờ chưa? Em hiểu gì về trò chơi này?

Em đã từng quan sát trò chọi dế. Dế chọi là một trò chơi chiến đấu giữa hai con dế đực để mua vui cho người xem. Trẻ em ở nông thôn thường bắt dế ngoài đồng ruộng rồi thi đá chọi với nhau.

2/ Em suy nghĩ thế nào về hậu quả của việc một ông vua lại mê chơi trò chọi dế?

• Đất nước không thể phát triển và đi lên do nhà vua ham mê vui chơi, không lo việc nước.
• Nhân dân sẽ rơi vào cảnh lầm than, nghèo khổ vì nhà vua bóc lột, áp bức.

Soạn bài Dế chọi Đọc văn bản

Soạn bài Dế chọi chi tiết giúp bạn đọc hiểu tác phẩm một cách toàn diện và hiểu nội dung sâu hơn.

1/ Theo dõi: Thời gian, không gian và sự việc liên quan đến nhan đề của truyện.

• Thời gian: Đời Tuyên Đức nhà Minh
• Không gian: Trong cung điện

2/ Theo dõi: Hoàn cảnh của nhân vật chính trong truyện.

Trong huyện có Thành dự khoa Đồng tử nhưng lâu không thi đỗ, tính chất phác nên bị bọn lý dịch gian xảo ép làm chức lý chính. Anh tìm đủ cách chối từ mà không được, chưa đầy một năm thì chút ít gia sản đã cạn kiệt.

3/ Theo dõi: Bà đồng bói toán có liên quan đến những sự việc nào trong truyện?

Liên quan đến sự việc chỉ ra địa điểm để đi tìm dế chọi.

4/ Dự đoán: Điều gì xảy ra sau khi con Thành sống lại nhưng “thần thái ngây ngốc như người gỗ, cứ ngủ mê mệt”?

Hồn của con Thành đã nhập vào chú dế chọi, do đó khi con Thành sống lại nhưng “thần thái ngây ngốc như người gỗ, cứ ngủ mê mệt”.

5/ Theo dõi: Con dế mới bắt được có gì kì lạ?

• Vừa nhỏ, vừa ngắn mà màu tía.
• Hình dáng như con chó, cánh hoa mai, đầu vuông chân dài.

6/ Đối chiếu: Điều em dự đoán ở trên có chính xác không?

Điều em dự đoán bên trên hoàn toàn chính xác theo mạch truyện.

Soạn văn Dế chọi Sau khi đọc

Nội dung chính cần nhớ khi soạn văn Dế chọi sau khi đọc là việc lên án, phê phán chế độ chính trị tàn bạo đương thời. Những áp bức, đè nén đã gây ra bao đau thương cho người dân lao động hiền lành, chất phác.

1/ Nêu các sự kiện tạo nên cốt truyện và nhận xét ngắn gọn về không gian, thời gian, nhân vật chính trong truyện.

1. a) Các sự kiện tạo nên cốt truyện:

• Vua ra lệnh tìm bắt, nuôi nấng dế chọi để cống nạp.
• Bà đồng gù lưng chỉ điểm chỗ tìm dế chọi khỏe.
• Con trai Thành mở chậu dế chạy mất, con trai ngã xuống giếng.
• Con trai Thành vẫn còn sống nhưng thần thái đờ đẫn, ngây ngốc.
• Nghe tiếng gáy của một con dế trong nhà, Thành đuổi theo, bắt được, hoá ra là một con dế nhỏ, nhưng lại có thể thắng bất cứ con nào, do đó Thành được quan thưởng.
• Con dế được dâng lên vua, trong cung, nó trở thành con dế vô địch, thắng bất cứ con dế kỳ lạ nào; đã thế lại còn biết nhảy mỗi khi có nhạc nổi lên.
• Các quan đã nâng đỡ để Thành đỗ được tú tài sau khi được nhà vua trọng thưởng hậu hĩnh.
• Hơn một năm sau, con trai Thành bình phục, kể lại việc chính mình đã hoá thành con dế.

1. b) Nhận xét:

• Thời gian và không gian gắn kết với hoạt động của các nhân vật.
• Nhân vật bao gồm con người cùng những thành phần khác nhau trong xã hội. Không sử dụng các nhân vật thần tiên hay ma quỷ để tạo nên tính chất kì ảo, chỉ có sự kiện đứa con của Thành hóa dế.

2/ Vì dế chọi mà gia đình Thành lâm vào cảnh ngộ như thế nào? Cũng nhờ dế chọi mà sau đó gia đình Thành được hưởng những gì? Phân tích ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống.

Vì dế chọi mà gia đình Thành lâm vào cảnh ngộ: Quá hạn nộp dế hơn mười ngày, anh ta đã bị quan “trách phạt” đánh đòn trăm gậy, nằm lăn lộn trên giường, vị chức dịch “chỉ còn nghĩ đến chuyện tự tử mà thôi”, con trai vì làm dế chết, bỏ trốn rơi xuống giếng khiến cha mẹ đau xót,…

Nhờ dế chọi mà sau đó gia đình Thành được hưởng những điều sau:

• Thành được miễn sai dịch, được các quan nâng đỡ để đậu tú tài.
• Anh được ban thưởng “ruộng đồng trăm khoảnh, lầu gác nguy nga, trâu dê đầy đàn”. Ra khỏi nhà thì “áo cừu, ngựa xe vượt cả các bậc quyền thế”, giàu có, sang trọng.

Ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống: Tố cáo tội ác của cả một hệ thống cầm quyền thối nát chỉ biết ăn chơi hưởng thụ trên mồ hôi xương máu của nhân dân. Họ coi nhân dân không bằng một con dế, hạnh phúc hay khổ đau lại phụ thuộc vào những điều vô cùng phi lý.

3/ Truyện có những yếu tố kì ảo nào? Các yếu tố kì ảo đó có ý nghĩa, vai trò gì trong truyện?

Truyện có các yếu tố kì ảo gồm:

• Bà đồng gù chỉ điểm nơi tìm thấy dế chọi
• Chú dế chọi có hình dáng như con chó, cánh hoa mai, đầu vuông chân dài. Dế chọi nhảy xa hơn một thước.
• Con trai Thành bị ngây ngốc như người gỗ, ngủ mê mệt, sau một năm thì tỉnh dậy mà kể rằng mình hóa thân thành dế, khỏe mạnh chọi giỏi nên mới sống lại.

Vai trò và ý nghĩa của các yếu tố kì ảo đó trong truyện là:

• Tạo nên mạch truyện có tính logic, kết nối các tình huống và thể hiện đúng ý đồ của tác giả.
• Giúp người đọc thấu hiểu những đau thương của nhân dân trong xã hội phong kiến nhiều bất công.

4/ Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết, sự việc nào? Em có suy nghĩ gì về thái độ của tác giả khi miêu tả hiện thực đó?

• Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua chi tiết: Thời gian xác định, các địa danh cụ thể, vị thế và cách hành xử của nhân vật phản ánh đúng quan hệ trong xã hội phong kiến,…

• Qua chi tiết trên tác giả muốn lên án và phê phán tội ác của hệ thống cầm quyền thối nát chỉ biết ăn chơi hưởng thụ trên mồ hôi xương máu của nhân dân. Thể hiện thái độ châm biếm tự nhiên.

5/ Phân tích lời người kể chuyện trong đoạn văn từ “Thành giở đi giở lại” đến “kì hạn nộp quan”.

• Ngôi kể thứ 3.
• Người kể chuyện với điểm nhìn toàn diện đã phác họa khéo léo: hoàn cảnh, cảm giác, suy nghĩ và hành động của nhân vật Thành khi tìm bắt chú dế chọi theo sự chỉ điểm của bà đồng lưng gù.

6/ Những đặc điểm nào của truyện truyền kì được thể hiện trong truyện Dế chọi?

• Sử dụng yếu tố kì ảo làm phương thức để phản ánh hiện thực cuộc sống đầy bất công lúc bấy giờ.
• Cốt truyện mô phỏng cốt truyện dân gian với các sự kiện được sắp xếp theo trật tự tuyến tính, đặt trong mối quan hệ nhân quả.

Soạn văn Dế chọi Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn (khoảng 7-9 câu) nêu nhận xét của em về tính chất kì ảo của truyện Dế chọi.

Bài làm:

Truyện Dế chọi thành công nhờ sử dụng các yếu tố có tính chất kì ảo. Xuyên suốt mạch truyện có hai sự việc mang tính chất kì ảo. Sự việc thứ nhất là mảnh giấy do bà đồng gù ném ra sau khi vợ Thành sắm lễ đến xin bói, những hình vẽ trên mảnh giấy đã đưa ra chỉ giúp Thành bắt tìm con dế quý. Sự việc thứ hai là sau khi vô tình làm chết con dế quý của cha, hồn đứa con trai 9 tuổi của Thành đã hóa thân thành con dế nhỏ có thể đánh đâu thắng đó. Những yếu tố kì ảo trong truyện đều được tác giả đặt đúng sự kiện để phát huy vai trò đặc biệt. Lần thứ nhất xuất hiện lúc Thành đang lâm vào thế bế tắc khi không tìm được con dế đạt tiêu chuẩn để nộp cho quan. Mảnh giấy của bà đồng gù đã giúp Thành bắt được con dế quý. Tính chất kì ảo xuất hiện lần thứ hai qua sự việc đứa con trai hóa thành một con dế để cứu cha. Mối quan hệ liên đới của các yếu tố kì ảo giúp tháo gỡ bế tắc của nhân vật và đẩy câu chuyện phát triển theo chủ ý sáng tạo của tác giả.

Xem thêm:

• Bài học ngữ văn 9 Chân trời sáng tạo: Hướng dẫn tác giả, tác phẩm chi tiết
• Hướng dẫn soạn văn 9 Kết nối tri thức đầy đủ
• Tác phẩm Buổi tiễn đưa (Chinh phụ ngâm) lớp 9 Kết nối tri thức
• Chuyện người con gái Nam Xương lớp 9: Tác giả, tác phẩm

Kết luận

Dế chọi là một tác phẩm thuộc thể loại đả kích, lên án hệ thống cầm quyền đương thời đã đè ép, áp bức nhân dân lương thiện. Soạn bài chi tiết sẽ giúp bạn nắm vững nội dung và hiểu sâu hơn để trả lời các câu hỏi một cách chính xác.