Giáo án bài Vợ Nhặt (Kim Lân) lớp 11 – Kết nối tri thức

• Kim Lân tên khai sinh là Nguyễn Văn Tài ( 1920 -2007) quê ở Bắc Ninh.
• Kim Lân bắt đầu sáng tác từ trước Cách mạng tháng 8 năm 1945. Sáng tác của ông tập trung chủ yếu vào  đề tài người nông dân và nông thôn vùng Bắc Bộ.
• Năm 2001 ông được trao tặng giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.

Tác phẩm:

• Vợ nhặt thuộc thể loại truyện ngắn. Nội dung truyện viết về nạn đói năm 1945.
• Tiền thân của truyện ngắn này là tiểu thuyết Xóm ngụ cư được sáng tác ngay sau CMT8. Tuy nhiên bản thảo truyện sau đó đã bị thất lạc, tác giả đã dựa vào cốt truyện của tiểu thuyết đó để viết truyện ngắn Vợ nhặt.

• Phần 1: Từ đầu đến “tự đắc với mình”: Tràng dẫn người “vợ nhặt” về xóm ngụ cư.
• Phần 2: Tiếp đến “rồi cùng đẩy xe bò về”: Tình huống hai người gặp nhau và cái duyên đưa họ trở thành vợ chồng.
• Phần 3: Tiếp đến “nước mắt chảy dòng dòng”: Tràng giới thiệu người vợ nhặt với mẹ mình. Tâm trạng lo lắng nhưng vui mừng, phấn khởi của bà cụ Tứ trước hạnh phúc cả đời của các con.
• Phần 4: Còn lại: Những thay đổi tích cực của gia đình anh cu Tràng vào buổi sáng hôm sau. Niềm tin, hy vọng về sự đổi khác trong tương lai.

Tình huống tác phẩm:

• Tràng là một thanh niên nghèo sống trong xóm ngụ cư, tính cách của anh có phần ngờ nghệch và khờ khạo. Giữa lúc nạn đói hoành hành, Tràng chấp nhận một người phụ nữ mỗi ngày phải chống chọi với nguy cơ chết đói theo mình về nhà làm vợ.
• Đây là một tình huống bất ngờ, nằm ngoài mọi dự tính của cả hai nhân vật. Mặt khác đây cũng là một tình huống éo le, bởi trong nạn đói, chuyện dựng vợ gả chồng trở thành chuyện xa vời đối với những người dân nghèo. Tuy nhiên đây cũng là tình huống mang giá trị nhân đạo vì ta thấy được vẻ đẹp của tình người và tính người trong những hoàn cảnh cùng cực. Qua đó thể hiện sức mạnh của tình yêu thương sự bao dung và tinh thần lạc quan của những con người sống dưới đáy xã hội.

Ý nghĩa nhan đề:

• Nhan đề tác phẩm là sự kết hợp giữa danh từ “vợ” và động từ “nhặt”. Từ đó tạo sự tò mò cho người đọc vì  đối tượng của hành động “nhặt” thường là các đồ vật.
• Việc nhân vật “nhặt” được vợ cho thấy một hoàn cảnh éo le, rẻ rúng của người phụ nữ, đặc biệt trong bối cảnh nạn đói lúc bấy giờ.
• Nhan đề thể hiện hoàn cảnh khốn cùng của người dân trong nạn đói 1945. Qua đó, bộc lộ sự đùm bọc và khát vọng mãnh liệt về cuộc sống và hạnh phúc gia đình.

Nhiệm vụ 1: Nhân vật Tràng

• Nhân vật Tràng được tác giả miêu tả với ngoại hình như thế nào?
• Tràng đã có suy nghĩ như thế nào khi quyết định có một người “vợ” giữa nạn đói?
• Tâm trạng của Tràng thay đổi như thế nào khi đưa vợ về và vào buổi sáng đầu tiên có vợ?

Nhiệm vụ 2: Nhân vật Thị – vợ nhặt

• Nhân vật Thị được tác giả miêu tả như thế nào?
• Việc theo Tràng về nhà chỉ sau một câu đùa có phải là do Thị là người quá dễ dãi?

Ngoại hình:

• Có vẻ ngoài thô kệch, xấu xí, thân phận nghèo đói.
• Nghề nghiệp: kéo xe bò thuê.
• Thế nhưng ẩn sâu trong Tràng là một nhân vật hào hiệp, nhân hậu.

Tràng suy nghĩ khi quyết định có vợ:

• Tràng sẵn lòng cho người đàn bà xa lạ một bữa ăn lúc nạn đói, sau đó còn cưu mang và đùm bọc.
• Lúc đầu Tràng cũng có chút phân vân lo lắng “thóc gạo này đến cái thân mình còn chả biết có nuôi nổi không lại “đèo bòng”.
• Nhưng rồi sau một cái tặc lưỡi Tràng quyết định đánh đổi tất cả để có được người vợ, có được hạnh phúc.
• Sự khao khát hạnh phúc lứa đôi. Quyết định giản đơn nhưng chứa đựng tình thương đối với người có cùng cảnh ngộ.

Tâm trạng của Tràng khi đưa vợ về:

Trên đường về nhà:

• Tràng không cúi xuống lầm lũi như mọi ngày mà phởn phơ khác thường.
• Hắn tủm tỉm cười một mình và hai mắt thì sáng lên lấp lánh.
• Lúng ta lúng túng tay nọ xoa xoa vào hai bên kia người đàn bà.
• Dường như quên đi cảnh sống ề chề tối tă, quên đi cái đói đang đe dọa… khi có sự xuất hiện của người vợ nhặt.

Buổi sáng đầu tiên có vợ:

• Tràng cảm nhận có một cái gì đó mới mẻ: êm ái, lơ lửng trong mơ.
• Thấy thương yêu gắn bó với cái nhà của mình một cách lạ lùng.
• Cảm thấy nên người thấy mình phải có bổn phận lo cho gia đình.
• Biết hướng tới một cuộc sống tương lai tốt đẹp hơn.

=> Những con người đói khát cận kề cái chết vẫn khao khát hạnh phúc gia đình vẫn cưu mang đùm bọc lẫn nhau và luôn có niềm tin  vào tương lai.

2/ Nhân vật Thị – vợ nhặt

Ngoại hình:

• Cô gái không có tên, không có gia đình quê hương bị cái đói đẩy ra lề đường.
• Số phận nhỏ nhoi, đáng thương.

Thị theo Tràng về nhà sau lời nói đùa:

• Thị đã theo Tràng về sau lời nói nửa đùa nửa thật để chạy trốn cái đói.
• Cái đói đã khiến thị trở nên chao chát, đanh đá, liều lĩnh đánh mất sĩ diện, sự e thẹn, bản chất dịu dàng.
• Trên đường theo Tràng về, cái vẻ cong cớn biến mất chỉ còn người phụ nữ xấu hổ, ngượng ngùng và cũng đầy nữ tính.
• Thị ra mắt mẹ chồng trong tư thế khép nép và tâm trạng lo âu, băn khoăn, hồi hộp.

=> Thị vẫn là người phụ nữ có tư cách.

• Giá trị nội dung: Cho ta thấy hoàn cảnh thống khổ của con người trong nạn đói 1945.
• Giá trị nhân đạo: Thể hiện sự đồng cảm sâu sắc với số phận con người trong hoàn cảnh khốn cùng. Đồng thời ca ngợi niềm khát vọng hạnh phúc của mỗi người. Qua đó, lên án  và tố cáo tội ác tàn bạo của bọn thực dân phát xít thời bấy giờ.
• Giá trị nghệ thuật: Lối kể chuyện giản dị nhưng lôi cuốn. Tác giả xây dựng tình huống truyện độc đáo, có sự nghịch lý  nhưng lại hợp lý.