Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông – Kết nối tri thức lớp 11
Hướng dẫn học sinh cách soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông và trả lời câu hỏi chi tiết. Bạn có thể tham khảo bài soạn từ Trang phân tích văn học ThePOETMagazine để biết cách làm và hiểu về thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.
Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông trước khi đọc
Trả lời câu hỏi phần trước khi đọc soạn Ai đã đặt tên cho dòng sông (sách Ngữ văn lớp 11) giúp bạn hiểu hơn về hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm. Tìm hiểu bối cảnh của tác phẩm là cách để học sinh hình dung nội dung văn bản.
1/ Bạn có kỉ niệm gì với dòng sông mà bạn từng biết?
Dòng sông gắn liền với kỉ niệm tuổi thơ tôi là sông Hương Thủy (Hà Tĩnh). Sông có làn nước trong xanh mát rượi in dấu bao kỷ niệm cùng mẹ trên con đò ngang sang thăm quê ngoại Hương Giang. Tới mùa nước cạn, ngô đậu nhuộm xanh bãi bồi phù sa. Dòng sông quê soi bóng tuổi thơ bằng những buổi chiều bơi lội thỏa thích giữa làn nước trong mát. Mùa nắng cháy, sông chở đầy nguồn nước tưới mát cho ruộng đồng. Đường mòn Hồ Chí Minh đi qua làng nên con sông in hằn dấu chân của các chú bộ đội. Ở miền Trung thời chinh chiến hầu như con sông nào cũng được nhuộm xanh bằng màu lá ngụy trang. Sông miền Trung cũng pha sắc đỏ bởi máu của nhiều người từng ngã xuống nơi đây. Vào cấp 3 đi học sơ tán chúng tôi lội qua rào Tiêm để vào lớp. Quê tôi sông nhỏ gọi là rào nên nước quanh năm đều cạn, chỗ sâu nhất cũng chỉ đến đầu gối. Ở đây sơn thủy hữu tình nên cảnh sắc vô cùng đẹp. Những chiếc cọn nước quay không mỏi như đếm nhịp thời gian. Nước trong đến nỗi nhìn thấy những đàn cá mát bơi lội tung tăng quanh từng viên sỏi nhỏ lấp lánh ánh nắng mặt trời.
Thời gian trôi qua, đời người cũng như đời sông chia ra trăm ngả. Xa quê lên thành phố có nước máy dùng, tôi quên mất những ngày cùng bạn bè như bầy chim non bơi lội trên mặt nước, lúc ngồi buồn thả những chiếc thuyền giấy trôi theo dòng nước miên man không biết sẽ về đâu. Dù đi xa nhưng dòng sông quê vẫn chảy trong tôi và bè bạn. Nỗi nhớ quê dạt dào như dòng nước mát của con sông Ngàn Sâu thuở trước.
Mỗi lần hối hả về thăm quê, tôi không còn dịp ra bờ sông ngắm lại tuổi thơ của mình vì gia đình đã chuyển hết lên thị trấn mới. Người ở quê cũng quên mất dòng sông nơi họ sinh ra và lớn lên. Tắm sông, chèo thuyền chỉ còn là kỷ niệm đã trôi xa về miền quá khứ. Trẻ con ở gần sông mà chẳng biết bơi. Năm ngoái khi thời gian đã rảnh, tôi mới lên kế hoạch thăm lại những con sông quê nhà. Con đường xưa cùng chị ra bến giặt, gánh nước vẫn còn đó nhưng hỡi ôi, dòng sông xưa đã thay đổi quá bất ngờ. Có phải vì tôi đã lớn, nên con sông nhỏ lại, hàng cây xưa cũng thấp dần. Sông thay hình đổi dáng bởi đất lở cát bồi. Thương một dòng sông xưa mênh mang như lòng mẹ ngập tràn dòng nước mát. Người không còn trẻ nữa, con sông quê còn già cỗi hơn. Từ xa trên con thuyền vận tải, người ta đang khai thác cát trên sông. Mỏm núi bên sông cũng mang nhiều vết thương nham nhở trên mình vì nạn khai thác đá. Nỗi đau lặng thầm mà sông không biết tỏ cùng ai?
Nhớ trường lớp hồi sơ tán, tôi lại làm một chuyến ngược dòng đến với rào Tiêm ở Hương Vĩnh. Khi nghe đứa em giới thiệu, tôi không thể tin vào mắt mình vì bãi đất cỏ mọc um tùm trước mặt chính là dòng chảy ngày xưa của rào Tiêm. Trong ký ức của những người con xa quê đằng đẵng vẫn còn một dòng sông chảy tràn trong tâm tưởng, thế nhưng giữa cuộc đời hôm nay dòng chảy đó chỉ còn là phế tích. Nguồn nước cạn trơ lại giữa lòng sông không có nước. Lâu lâu mới có vũng nước đục không soi nổi một bóng mây. Nhặt viên sỏi phủ đầy rêu phong tôi cảm thấy như có hòn đá thời gian ném vào lòng với nỗi đau khôn tả. Lội giữa dòng sông mà đôi chân tôi nóng rát vì không hề có giọt nước nào thấm vào da thịt như hồi băng rào đến trường.
2/ Hãy chia sẻ ấn tượng của bạn về hình ảnh một dòng sông được tái hiện trong tác phẩm văn học hoặc các loại hình nghệ thuật khác (âm nhạc, hội họa, điện ảnh,..).
Em ấn tượng với hình ảnh dòng sông Đà trong tác phẩm Người lái đò sông Đà. Đó là một con sông hùng vĩ, dữ dội. Dòng sông ấy thể hiện rõ vẻ hoang dã và huyền bí của thiên nhiên vùng đất Tây Bắc.
Soạn Ai đã đặt tên cho dòng sông văn 11 phần đọc văn bản
Hướng dẫn giải đáp câu hỏi soạn văn Ai đã đặt tên cho dòng sông theo nội dung bài học. Từ nội dung đó giúp học sinh có thêm tài liệu học tập để tham khảo.
1/ Hình ảnh sông Hương ở thượng nguồn.
Hình ảnh sông Hương ở thượng nguồn mang vẻ đẹp phóng khoáng, man dại và đầy bản lĩnh. Tuy nhiên sông Hương cũng mang dáng vẻ thơ mộng đậm chất trữ tình.
2/ Nét độc đáo trong cách ví von, so sánh.
Tác giả sử dụng biện pháp so sánh khi so sánh sông Hương với những trạng thái khác nhau. Những hình ảnh so sánh mang nét đặc trưng và sáng tạo khi ông ví von sông Hương như “một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”, hay vẻ hoang dại như “cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”…
=> Nổi bật vẻ đẹp man dại, sức sống mãnh liệt và đầy cá tính của dòng sông Hương.
3/ Hình ảnh sông Hương khi ra giữa đồng bằng và ở ngoại vi thành phố Huế.
Hình ảnh sông Hương khi ra giữa đồng bằng có phần dịu dàng, duyên dáng hơn:
– “người con gái nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa”.
– “uốn mình theo những đường cong thật mềm”.
– “dòng sông chuyển hướng liên tục tạo dáng vẻ thướt tha, yểu điệu của người thiếu nữ”.
– “ôm lấy chân đồi Thiên Mụ”.
4/ Hình ảnh sông Hương trong lòng thành phố Huế.
Hình ảnh sông Hương trong thành phố Huế thay đổi sang dáng vẻ vui tươi:
– “sông Hương vui tươi hẳn lên giữ những bãi xanh biếc của vùng…”
– “những nhánh sông đào mang nước sông Hương tỏa đi khắp phố thị…”
– “… sông Hương khi trôi qua thành phố đã trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh”.
5/ Cách đối sánh để làm nổi bật nhịp chảy đặc biệt của sông Hương.
Tác giả so sánh điệu nhảy “slow tình cảm” của sông Hương như đang vấn vương một nỗi lòng. Nổi bật trong đó là hình ảnh dòng chảy chầm chậm khiến người đọc liên tưởng dòng sông đang mang theo một nỗi tương tư, buồn thương, nhung nhớ.
6/ Sự gắn bó của sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế.
Sự gắn bó của sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế thể hiện: “toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được sinh thành trên mặt nước của dòng sông này, trong những khoang thuyền, giữa tiếng nước rơi bán âm của mái chèo khuya…”
=> Khẳng định cái hồn của âm nhạc Huế ngay từ khi ra đời nó đã gắn chặt với dòng sông Hương.
7/ Sông Hương trong dòng chảy lịch sử.
Tác giả là người am hiểu lịch sử khi biết đến những sự kiện có liên quan đến dòng sông. Từ dữ liệu đó mà ông có liên tưởng thật chính xác và độc đáo:
– Sông Hương như người dũng sĩ “đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phía nam của Tổ quốc Đại Việt qua những thế kỉ trung đại”, “vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ”.
– Sông Hương vừa là chứng nhân vừa là nạn nhân “lịch sử bi tráng của thế kỉ XX với máu của những cuộc khởi nghĩa”.
– Sông Hương là chủ nhân những “chiến công rung chuyển” trong cách mạng tháng Tám, mùa xuân Mậu Thân.
– Sông Hương đồng hành cùng dân tộc trong hai cuộc kháng chiến vĩ đại chống Pháp và chống Mỹ.
=> Từ cách tiếp cận của tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường, người đọc có cơ hội thấu hiểu sông Hương như một người “biết cách tự hiến đời mình làm một chiến công”.
8/ Sông Hương trong cảm hứng của các nhà thơ.
Sông Hương đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận của các nhà thơ khi họ có dịp được ghé qua đây. Từ Cao Bá Quát, Bà Huyện Thanh Quan đến tâm hồn thơ mới trong trẻo của Tố Hữu, sông Hương đã khiến bao tác giả phải lưu lại vẻ đẹp duyên dáng trong thơ ca Việt Nam.
Soạn Ai đã đặt tên cho dòng sông ngữ văn 11 sau khi đọc
Học sinh cần chủ động chuẩn bị cho phần sau khi đọc, với nội dung phần này giúp bạn nắm vững ý nghĩa tác phẩm. Tìm hiểu nội dung văn bản sẽ giúp bạn đạt được kết quả học tập ấn tượng.
1/ Những đặc tính tự nhiên nào của sông Hương đã được tác giả chú ý làm nổi bật trong văn bản? Hãy chỉ ra các đoạn tiêu biểu nói về từng đặc tính của sông Hương.
Những đặc tính tự nhiên của sông Hương được tác giả chú ý bao gồm:
– Ở thượng nguồn, sông Hương chảy mãnh liệt, cuộn xoáy, vừa dịu dàng và say đắm giữa cái hùng vĩ của rừng già Trường Sơn như một thế giới đầy bí ẩn.
– Ra khỏi vùng núi, sông Hương đột ngột chuyển dòng liên tục, chảy giữa những dãy đồi sừng sững, tạo nên vẻ đẹp trầm mặc, cổ kính.
– Ở giữa những xóm làng sầm uất, trù phú và giữa lòng thành phố Huế, sông Hương trôi rất chậm, như một mặt hồ yên tĩnh.
Các đoạn tiêu biểu nói về từng đặc tính của sông Hương:
– Đoạn 1: Từ “Trong những dòng sông đẹp” đến “ sông Hương ở thượng nguồn”.
– Đoạn 2: Từ “Phải nhiều thế kỉ qua đi” đến “hành trình về với thành phố Huế”.
2/ Với Ai đã đặt tên cho dòng sông?, tác giả đã nhìn sông Hương như con người có tính cách, tình cảm riêng. Hãy tìm trong đoạn trích một số chi tiết thể hiện điều đó và phân tích nét độc đáo của nghệ thuật so sánh, nhân hóa đã được nhà văn sử dụng.
Một số chi tiết thể hiện sông Hương như con người có tính cách, tình cảm riêng:
– Sông Hương đã sống nửa cuộc đời mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại.
=> Vẻ đẹp thuần túy của thiên nhiên tự nhiên. Đó là một vẻ đẹp không pha lẫn tạp chất.
– Người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại.
=> Nét man dại dường như biến mất, cảnh vật thơ mộng xung quanh đã bào mòn vẻ đẹp nguyên thủy của sông Hương. Thay vào đó là dáng vẻ yểu điệu của một người thiếu nữ.
– Sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long.
=> Cảm xúc của một người con xa quê được gặp lại bạn bè, cảnh vật quen thuộc. Điều này khiến nó vui vẻ, phấn khởi hẳn lên. Để rồi khi vào trong lòng thành phố, sông Hương mang dáng vẻ tĩnh lặng qua từng ngóc ngách, nhánh nhỏ của thành phố.
3/ Trong cảm nhận của tác giả, sông Hương có sự gắn bó như thế nào với thành phố Huế? Phân tích một số hình ảnh, chi tiết làm rõ mối quan hệ đặc biệt này.
Trước hết là hình ảnh sông Hương gặp thành phố. Như một người con tìm được đường về nhà, sông Hương gặp được thành phố như gặp được bến đỗ của đời mình, nó mừng rỡ, vui vẻ đón nhận.
Không chỉ vậy, sông Hương cũng gắn liền với truyền thống văn hóa nhã nhạc cung đình Huế – nghệ thuật âm nhạc nổi tiếng nơi xứ Huế. Cả hai như hòa làm một khiến người nghe phải chìm đắm, hòa mình vào sự yên bình tại nơi đây. Đó chính là vẻ đẹp gắn với âm nhạc cổ điển Huế của dòng sông Hương.
Cuối cùng, là sự gắn bó qua hàng nghìn năm như máu thịt của sông Hương với thành phố Huế. Đó là sự gắn bó keo sơn bền chặt, vui buồn có nhau.
4/ Trong văn bản, có hai phương diện đáng chú ý: những thông tin khách quan về sông Hương và cảm xúc của tác giả về con sông này. Theo bạn, nội dung nào nổi trội hơn? Cơ sở nào giúp bạn xác định như vậy?
Theo em, phương diện nổi trội hơn trong văn bản là cảm xúc của tác giả về con sông. Xuyên suốt tác phẩm, tác giả luôn đem đến những so sánh, ví von và những liên tưởng mới mẻ về sông Hương.
Hơn nữa, những sự ví von và biện pháp nhân hóa được tác giả sử dụng đều mới mẻ và hợp lý. Từ những đặc điểm trên đã tạo nên điểm nhấn vô cùng đặc biệt của tác phẩm.
5/ Kiến thức văn hóa tổng hợp đã được tác giả huy động như thế nào khi viết bài tùy bút về sông Hương? Theo bạn, mục đích của việc huy động kiến thức đó là gì?
Kiến thức văn hóa tổng hợp đã được tác giả huy động hết sức tài tình trong bài tùy bút. Không cần quá phô trương hay sa đà vào những kiến thức về khoa học, ông đan xen những câu văn chất chứa cảm xúc, cùng những ví von tinh tế của mình.
Khi miêu tả con sông từ thượng nguồn, bên cạnh miêu tả yếu tố cảnh vật, tác giả đã khéo léo đan xen những câu văn so sánh sông Hương như người con gái Di-gan xinh đẹp mà man dại. Chính bởi cách kết hợp như vậy giúp câu văn mang đậm chất khoa học của ông dường như bị lãng quên. Thay vào đó, người đọc sẽ chỉ nhớ đến hình ảnh cô gái Di-gan, một người con gái xinh đẹp mơ màng trong giấc mộng,
Tác giả đã vận dụng kiến thức linh hoạt để gửi gắm đến người đọc hình ảnh sông Hương độc đáo nhưng đẹp đẽ. Sông Hương dưới ngòi bút của Hoàng Phủ Ngọc Tường hiện lên với vẻ yểu điệu của thiếu nữ, vẻ hoang dại của cô gái Di-gan. Đó chính là phần hồn của dòng sông Hương đã được tác giả khám phá và truyền tải đến người đọc.
6/ Nêu cảm nhận của bạn về ý nghĩa nhan đề bài tùy bút. Theo bạn, cách đặt nhan đề của tác giả có gì đáng chú ý?
Cách đặt tên nhan đề của tác giả hết sức độc đáo. Nhan đề vừa là một câu hỏi tu từ nhưng cũng là một câu hỏi khẳng định. Cách đặt tên như vậy đã khơi dậy sự tò mò, trí tưởng tượng cho người đọc. Đây được xem là một cách dẫn bài sáng tạo của tác giả dành cho người đọc. Hơn thế nữa, ý nghĩa nhan đề còn nhằm mục đích khơi gợi khát vọng của con người khi muốn mang cái đẹp vun đắp cho văn hóa, lịch sử của xứ Huế.
7/ Phân tích một số yếu tố nghệ thuật mà bạn cho là đặc sắc trong đoạn trích Ai đã đặt tên cho dòng sông?
– Nghệ thuật sử dụng hình ảnh, từ ngữ tinh tế: Tác giả kết hợp sáng tạo giữa khoa học và văn học. Ông sử dụng câu văn miêu tả khách quan và câu văn thể hiện rõ cái chất văn học lãng mạn trữ tình của tác giả về dòng sông.
– Sử dụng các biện pháp nghệ thuật so sánh, nhân hóa, ẩn dụ linh hoạt: Tác dụng của các biện pháp nghệ thuật là giúp nổi bật nên hình ảnh dòng sông thay đổi trạng thái. Qua đó, tác giả cho ta thấy tình cảm và sự yêu mến của ông đối với dòng sông mang đậm chất trữ tình, sử thi này.
– Sự am hiểu phong phú về nhiều lĩnh vực của tác giả: Ông không chỉ am hiểu về lĩnh vực địa lý mà còn nhân cách hóa hình ảnh con .
Kết nối đọc – viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một hình ảnh độc đáo được tác giả sử dụng để làm nổi bật nét riêng của sông Hương.
Hình ảnh so sánh dòng sông như cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại là hình ảnh gây ấn tượng mạnh đối với người đọc. Đó là một hình ảnh mang đậm chất sáng tạo và độc đáo riêng của nhà văn. Dòng sông ở thượng nguồn là nơi nước chảy mạnh mẽ. Đó cũng chính là khởi đầu của một dòng sông Hương, là nơi nó mang theo một chút gì đó hoang dã như một con thú chưa được thuần phục, hoàn toàn tự nhiên và dữ dội. Tuy nhiên, khi qua lăng kính đầy lãng mạn của tác giả, dòng sông ấy không còn giống như một con thú hoang mà lại giống như một cô gái Di-gan, là người luôn được miêu tả có tính cách phóng khoáng và tự do. Thật vậy, đó chính là vẻ đẹp nguyên khởi của dòng sống, nơi nó sinh ra và chưa bị gò bó bởi bất cứ thứ gì. Dòng sông mang vẻ đẹp của núi rừng, sự hoang dã của thiên nhiên. Đó là vẻ đẹp của tạo hóa, của một thứ được giữ nguyên bản chất và giá trị của nó. Nhưng sự hoang ấy đã được tác giả nhân hóa lên, khiến dòng sông trở nên đẹp lạ lùng. Đây chính là thành công lớn của tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường khi có thể so sánh vẻ đẹp tự nhiên với vẻ đẹp của con người.
Kết luận
Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông (Hoàng Phủ Ngọc Tường) giúp bạn cảm nhận được vẻ đẹp của sông Hương. Qua đó, tác phẩm cho ta thấy nét độc đáo và sáng tạo của tác giả trong việc sáng tác. Hoàng Phủ Ngọc Tường đã gửi gắm tâm tư, tình cảm của mình trong từng câu chữ.
XEM THÊM:
- Soạn văn 11 “và tôi vẫn muốn mẹ …” ngữ văn 11 sách mới
- Soạn bài Cà Mau quê xứ trả lời câu hỏi sách giáo khoa
- Soạn văn Nữ phóng viên đầu tiên Kết nối tri thức 11
