Soạn bài Bầy chim chìa vôi (Nguyễn Quang Thiều) – Lớp 7 Kết nối tri thức

Soạn bài Bầy chim chìa vôi để bạn chuẩn bị bài đọc đầu tiên của chương trình ngữ văn 7 Kết nối tri thức. Hướng dẫn dưới đây giúp bạn đọc hiểu văn bản sơ lược tại nhà, dễ dàng nắm thông tin khi lên trường.

Soạn bài Bầy chim chìa vôi: Trước khi đọc

Nội dung đầu tiên khi soạn bài Ngữ văn lớp 7 Bầy chim chìa vôi là trả lời câu hỏi: Hãy chia sẻ một trải nghiệm đẹp của tuổi thơ em. Ghi lại một số từ ngữ diễn tả cảm xúc của em khi nghĩ về trải nghiệm đó.

Tuổi thơ của chúng ta đi qua, để lại rất nhiều kỉ niệm vui buồn in đậm trong kí ức. Đó là những lúc cùng các bạn thả diều, chơi lò cò, chơi ô ăn quan dưới mái trường thân yêu; là lúc cùng các bạn nghịch ngợm, vui đùa trên con đường làng quen thuộc; hay là những kỉ niệm bị bố mẹ la mắng vì những lần chưa ngoan.

Khi nhớ về những kỉ niệm thơ ấu đó, em thấy trong trái tim mình tràn ngập sự xúc động, bồi hồi, một cảm giác hạnh phúc được lan truyền, bất giác em tự mỉm cười vì những kí ức đã qua. Những kỉ niệm đó là mảnh ghép nhất, trân quý nhất của em về những ngày tháng tuổi thơ. Nếu nói về một chuyện không thể quên, có lẽ đó lúc vào năm em học lớp 5.

Tôi rất thích động vật, đặc biệt là mèo. Phải gọi là đam mê mới đúng, tôi chơi với chúng không biết chán. Nhiều người thường bảo ghét mèo nhưng tôi thấy chúng đáng yêu vô cùng,  nhất là khi đùa nghịch với chúng.

Nhà tôi có một con mèo mướp rất bự. Hồi học lớp 4, tôi đạt học sinh giỏi nên mẹ mua cho tôi. Tôi chăm sóc nó từ lúc nó còn bé xíu. Nó luôn quấn quýt tôi suốt cả ngày. Tôi học, nó nhảy lên nằm trên bàn sách vở để ngủ; khi tôi ngủ, kiểu gì nó cũng chui vào ngủ cùng. Mẹ không thích tôi ôm ấp mèo nhiều quá, vì lông mèo ảnh hưởng không tốt đến đường hô hấp. Nói vậy, nhưng tôi có rời xa chú miu xinh xắn của tôi được đâu. Suốt ngày tôi vuốt ve cưng nựng nó như người em. Nó có vẻ cũng rất quý tôi. Thấy tôi đi học về là nó nằm lăn ra nhà, vươn dài người ra để chào đón tôi, rồi chạy đến bên chân tôi, keo meo meo, dụi dụi như muốn được tôi bế. Tối bế nó lên vai; ngồi trên đó, cậu chàng thích thú ra mặt.

Rồi một hôm, tôi đi học về mà không thấy cu cậu đâu. Tôi nghĩa, chắc nó đang đi đâu đó. Tôi cất cặp sách và đi nấu cơm. Nấu cơm xong cũng không thấy nó về. Tôi bắt đầu lo lắng và hỏi bà ngoại:

– Bà ơi! Bà thấy con mèo nhà mình đâu không ạ?

– Sáng giờ bà cũng không thấy nó ở đâu cả.

Tôi nháo nhác đi tìm. Một tiếng, hai tiếng đồng hồ trôi qua, tôi vẫn không tìm thấy con mèo. Tôi bắt đầu khóc, vừa thương vừa tiếc nó. Đến bữa trưa, cả nhà gọi nó về ăn cơm nhưng mãi cũng không thấy về. Tôi ngồi bên mâm cơm khóc nức nở. Mọi người càng an ủi, tôi càng khóc to hơn. Chiều hôm ấy, tôi giở vở ra học mà nước mắt cứ lăn dài trên trang sách. Tưởng tượng chú Miu xinh xắn đang nằm trên chồng sách vở là tôi lại khóc.

Một ngày, hai ngày, ba ngày, tôi vẫn hi vọng một lúc nào đó bỗng dưng chú Miu bự của tôi xuất hiện. Tôi thẫn thợ mang những tấm hình chụp lại khoảnh khắc ngộ nghĩnh của Miu ra để ngắm.

Sáng hôm đó, tôi đi học về. Chẳng buồn thay quần áo, tôi nằm vật ra giường buồn bã nghĩ về Miu. Bỗng tiếng “Meo … meo” cất lên. Tôi chồm dậy, ôm chầm lấy chú mèo yêu quý đang dụi dụi vào chân tôi trong niềm vui sướng và hạnh phúc. Tôi ghì nó thật chặt chứ không muốn mất nó một lần nữa rồi thì thầm:

– Em có biết chị buồn đến mức nào không? Đừng bỏ đi như vậy nữa nghe chưa!

Thì ra nó bỏ đi mất ba ngày, sáng hôm nay quay về sớm. Chú Miu bự xinh xắn của tôi vẫn đang ở bên tôi từng ngày. Từ lúc tôi bị “mất hụt”, tôi mới nhận ra một điều: “Hãy thật sự nâng niu, giữ gìn những gì bên cạnh ta, đừng để mất đi rồi mới ngày mới ấn hận”.

Soạn văn 7 Bầy chim chìa vôi: Đọc văn bản

Các câu hỏi được đề cập khi đọc Bầy chim chìa vôi giúp bạn hiểu rõ hơn về nội dung bài viết:

1/ Theo dõi: Nội dung của cuộc trò chuyện hai anh em Mên và Mon lúc nửa đêm

Nội dung cuộc trò chuyện của hai anh em mên và Mon xoay quanh sự lo lắng về việc trời mưa to, nước sông dâng cao, bãi cát giữa sông bị ngập thìm chim chìa vôi non sẽ chết đối.

2/ Theo dõi: Chi tiết nào được lặp lại trong những lời nói của nhân vật Mon?

Các chi tiết được lặp đi lặp lại trong lời nói của nhân vật Mon: Đó là những câu hỏi tò mò và như đang có một sự hi vọng diễn biến xấu không xảy ra:

• Anh bảo mưa có to không?
• Nhưng anh bảo nước sông lên có to không?
• Thế anh bảo …
• Em bảo … Thế cái bãi cát giữa  sông đã ngập chưa?
• Thế anh bảo chúng nó có bơi được không?

3/ Theo dõi: Thói quen làm tổ đẻ trứng của bầy chim chìa vôi ở bãi sông quê của Mên và Mon.

Thói quen của bầy chim chìa vôi ở bãi sông quê Mên và Mon:

– Hằng năm vào mùa nước cạn, giữa sông nổi lên bãi cát. Lúc đó, những chú chim chìa vôi mảnh khảnh bay từ hai bờ sông ra bãi cát để làm tổ. Chúng tìm những đám rong khô và dày để đẻ trứng. Khi những con chim đủ lông, đủ cánh cũng là lúc có những đám mây lạ từ dãy núi đá vôi Hòa Bình về báo hiệu mùa mưa.

=> Theo lời của người bố thì chỉ có bãi sông làng Mên và Mon thì chim chìa vôi mới làm tổ như thế.

4/ Dự đoán: Bầy chim chìa vôi non có bay được vào bờ không?

Em đoán bầy chim chìa vôi có thể bay được vào bờ.

5/ Theo dõi: Chú ý cử chỉ, lời nói của nhân vật Mên.

Lời nói, cử chỉ, suy nghĩ của nhân vật Mên tỏ ra rất người lớn:

• Cách trả lời dứt khoát khi Mon hỏi Mên: Gì? – Chưa – Chứ còn sao.
• Mặc dù là một đứa trẻ nhưng lời nói của mên tỏ ra hiểu biết sâu rộng về nhiều chuyện của cuộc sống.

6/ Hình dung: Khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh

Khung cảnh bãi sông:

• Khi ánh bình minh đủ sáng để soi rõ những hạt mưa trên sông thì cũng là lúc dòng nước khủng lồ nuốt chửng phần còn lại cuối cùng của bãi cát.
• Trong mắt hai đưuá trẻ thì cảnh tượng như huyền thoại: từ mặt nước sông, những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên.

7/ Đối chiếu: Cuộc “cất cánh” của bầy chim chìa vôi non ở đây có đúng như dự đoán của em?

Đúng như dự đoán của em vì bầy chim chìa vôi non đã bay lên thành công và hạ xuống bên một lùm dứa dại bên sông, dù trước đó có một chú chim bị chao đảo.

8/ Theo dõi: Cảm xúc của hai nhân vật Mên và Mon khi quan sát bầy chim chìa vôi non bay lên.

Khi tất cả vụt im lặng, chỉ có tiếng đập cánh quyết liệt của bầy chim non thì hình như hai đứa trẻ nghe thấy trong lòng ngực mình nhịp đập của những trái tim hối hả nhưng đều đặn.

Trên gương mặt tái nhợt vì nước mưa của chúng hừng lên ánh ngày. Thằng mên lặng lẽ quay nhìn em nó. Và cả hai đứa bé nhận ra chúng đã khóc từ lóc nào. Hai đứa nhìn nhau và cùng bật cười ngượng ngịu.

=> Cảm xúc lo lắng, hồi hộp xen lẫn niềm vui mừng hạnh phúc.

Trả lời câu hỏi bài Bầy chim chìa vôi

Soạn bài Bầy chim chìa vôi ngắn nhất với phần giải đáp thắc mắc sau giúp bạn trả lời cụ thể câu hỏi trong sách giáo khoa trang 16 và 17. Bạn có thể theo dõi để ghi chép, lưu ý những nội dung quan trọng của bài học:

1/ Em hãy xác định đề tài và ngôi kể của truyện Bầy chim chìa vôi.

• Truyện Bầy chim chìa vôi viết về đề tài trẻ em.
• Truyện Bầy chim chìa vôi kể theo ngôi thứ ba.

2/ Chỉ ra đâu là lời người kể chuyện, đâu là lời nhân vật trong đoạn:

Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi:

– Anh Mên ơi, anh Mên!

– Gì đấy? Mày không ngủ à? – Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi.

Lời người kể chuyện:

• Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang phía anh nó, thì thào gọi:
• Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi.

Lời nhân vật:

• Anh Mên ơi, anh Mên!
• Gì đấy? Mày không ngủ à?

3/ Điều gì khiến hai anh em Mên, Mon lo lắng khi thấy mưa to và nước đang dâng cao ngoài bãi sông? Chi tiết nào thể hiện rõ nhất điều đó?

Hai anh em Mên và Mon lo lắng vì sợ đám chim chài vôi sẽ bị chết đuối nếu trời cứ mua to. Thể hiện qua chi tiết:

• Mon không ngủ được sốt ruột hỏi anh Mên liên tục: Mưa có to không? Nước sông lên có to không? Thế cái bãi cát giữa sông đã ngập chưa? Chúng nó có bơi được không?
• Mên thì cũng không ngủ được nằm im tỏ vẻ lo lắng, và khi Mon hỏi thì trả lời bằng giọng thảng thốt: Có lẽ sắp ngập mất bãi cát rồi.

=> Cũng chính vì lo lắng cho những chú chim chìa vôi con mà cả hai anh em “không ngủ”.

Đây là chi tiết bạn có thể đưa vào bài phân tích Bầy chim chìa vôi. Chi tiết này thể hiện rõ tình cảm cũng như tính cách của hai anh em.

4/ Trong cuộc trò chuyện ở phần (2), Mon nói với Mên những chuyện gì?

Trong cuộc trò chuyện ở phần 2, Mên và Mon nói với nhau hai chuyện:

• Chuyện thứ nhất: Bàn về việc sợ đàn chim chìa vôi bị chìm, muốn cứu chúng.
• Chuyện thứ hai: Mon kể về chuyện bố đi kéo cá. Mon lén thả con cá bống to và đẹp xuống cống sông và cho nó về sống với tự nhiên của nó. Bố không biết cứ tưởng con cá măng ăn con cá Bống, nghĩ đến việc đó, Mon khoái chí.

Nội dung cuộc trò chuyện ấy giúp em nhận ra được tính cách nào của nhân vật Mon?

Là một cậu bé hồn nhiên, vô tư, nhạy cảm, sống tình cảm, biết yêu thương quan tâm đến mọi thứ xung quanh, đặc biệt biệt là tình yêu đối với động vật, với thế giới tự nhiên.

5/ Nêu một số chi tiết miêu tả nhân vật Mên ở phần (3). Em hãy dựa vào các chi tiết đó để khái quát tính cách của  nhân vật Mên.

Chi tiết miêu tả nhân vật Mên: Dù còn là những đứa trẻ nhưng bằng tấm lòng yêu thương, những chú chim chìa vôi, Mên đã can đảm lấy đò ra cùng em ra sông đến bãi cát khi trời còn chưa sáng và nước sông đang lên to.. Giọng điệu thì luôn tỏ vẻ người lớn, có sự hiểu biết thấu đáo: “Chữ còn sao – Lúc này giọng thằng Mên tỏ vẻ rất người lớn – nào xuống đò được rồi đấy”. Suy nghĩ thể hiện sự chín chắn: “Phải kéo về bến chứ, không thì chế”. Tuy nhiên vẫn còn thể hiện sự ngây thơ của một đứa trẻ: “Cả hai đứa bé nhận ra chúng đã khóc tự lúc nào. Hai anh em thằng Mên nhìn nhau và cùng bật cười ngượng ngịu”.

Khái quát tính cách nhân vật Mên: Từ những chi tiết trên, ta có thể nhận thấy Mên mặc dù còn nhỏ tuổi nhưng đã tỏ ra là một người sống có trách nhiệm, biết suy nghĩ, hành động mạnh mẽ, biết quan tâm mọi thứ xung quanh, đồng thời cũng là một người yêu động vật và thế giới tự nhiên. Tuy nhiên, cậu vẫn giữ được nét ngây thơ, hồn nhiên của một đứa trẻ.

6/ Khi đọc đoạn văn miêu tả khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh, em có ấn tượng nhất với chi tiết? Vì sao?

Em ấn tượng với chi tiết: “Bỗng một con chim đuối sức… Tấm thân bé bỏng của con chim vụt bứt ra khỏi dòng nước và bay lên cao hơn lần cất cánh đầu tiên ở  bãi cát.”

Qua hình ảnh trên, em cảm nhận được tình mẫu tử thiêng liêng cao cả của loài chim chìa vôi nhỏ bé. Khi đứa con của mình đuối sức, chim mẹ xòe rộng đôi cánh lượn quanh đứa con và kêu lên. Tình yêu thương của chim mẹ dành cho con thật tuyệt vời, luôn chở che, dõi theo con. Đó có lẽ là bài học vô cùng quý giá về tình mẫu từ cho con người.

8/ Trong đoạn kết của truyện, Mên và Mon hình như không hiểu rõ vì sao mình lại khóc. Em hãy giúp các nhân vật lí giải điều đó.

Cả hai đứa bé nhận ra mình đã khóc từ lúc nào, bởi vì hai đứa trẻ đang lo lắng khi dõi theo chuyến cất cánh quan trọng, đầu tiên và kì vĩ nhất của bầy chim chìa vôi non. Trong lúc dõi theo, những giọt nước mắt lo sợ, thương cảm của hai anh em dành cho những chú chim nhỏ bé, yếu ớt đang phải tự mình chống chọi với sóng to gió lớn, có khi chống chọi được với cả tử thần, trào ra lúc nào không biết. Sau khi bầy chim non làm được kì tích, hai anh em vui sướng, hạnh phúc vô cùng. Và những giọt nước mắt hạnh phúc đã hòa cùng giọt nước mắt thương cảm. Chính điều đó khiến hai anh em thấy ngượng ngịu.

Gợi ý phần viết kết nối với đọc

Tôi  cùng với cu Mon dõi theo cuộc bứt phá kì diệu của bầy chim chìa vôi non trong dòng nước chảy xiết mà lòng đầy lo lắng, chỉ sợ chúng không làm được những điều tôi đang hy vọng. Tôi và em Mon nắm chặt tay nhau mà nghe nhịp tim của mình đập hối hả, lo lắng cho mấy chú chim chìa vôi non yếu ớt ấy, nếu chúng không vượt qua được dòng nước kia thì sẽ ra sao? Bỗng một chú chim non đuối sức, đôi cánh nó chợt dừng lại giữa sông, nó rơi xuống như một chiếc lá. Con chim mẹ xòe rộng đôi cánh lượn quanh đứa con và kêu lên. Nhưng khi đôi chân mảnh dẻ và run rẩy chạm vào mặt sông thì đôi cánh của nó đập một nhịp quyết định, tấm thân bé bỏng của con chim vụt bứt ra khỏi dòng nước và bay lên cao hơn lần cất cánh đầu tiên ở bãi cát, “Ôi thật là tuyệt vời!” – Cu Mon reo lên vui sướng. Hai anh em tôi nhìn nhau, thấy mình đã khóc từ lúc nào, những giọt nước mắt thương cảm xen lẫn niềm hạnh phúc khi được chứng kiến cảnh bầy chim thực hiện chuyến bay quan trọng đầu tiên và kì vĩ nhất đời chúng cứ lăn dài trên má anh em tôi.

Soạn bài Đi lấy mật để chuẩn bị cho bài học tiếp theo của Bài 1: Bầu trời tuổi thơ. Văn bản được trích trong tác phẩm Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi mang nhiều ý nghĩa và thông điệp.

Kết luận

Soạn bài Bầy chim chìa vôi đã đưa ra hướng dẫn chi tiết về bài đọc. Đừng quên lưu ý của The POET Magazine (www.thepoetmagazine.org) thông tin về tác giả, tác phẩm để sử dụng khi phân tích, kết hợp với phần soạn này giúp bạn hiểu sâu hơn về văn bản.