Soạn bài Hương Sơn phong cảnh, Chu Mạnh Trinh (SKG ngữ văn 10)

Soạn bài Hương Sơn phong cảnh – Tác phẩm tiêu biểu được in trong sách giáo khoa Chân trời sáng tạo Văn lớp 10. Việc chuẩn bị trước bài sẽ giúp học sinh nắm vững nội dung, nghệ thuật và giá trị tư tưởng của bài thơ.

Soạn Hương Sơn phong cảnh trước khi đọc văn bản

Tác phẩm nằm trong chủ đề giao cảm với thiên nhiên, vì vậy trước khi soạn văn 10 Hương Sơn phong cảnh, học sinh hãy trả lời trước ý sau:

Câu 1: Hãy giới thiệu và chia sẻ cảm nhận về một cảnh đẹp của quê hương, đất nước mà bạn đã có dịp đến thăm hoặc biết qua sách vở.

Vịnh Hạ Long – Di sản thiên nhiên thế giới, luôn khiến du khách say mê bởi vẻ đẹp non nước hữu tình. Nhìn từ trên cao, vịnh như một bức tranh gấm xanh khổng lồ được thêu dệt bởi nước và đá. Tạo hóa đã khéo léo sắp đặt tạo nên những hòn đảo muôn hình vạn trạng, những dãy núi đá vôi hùng vĩ cùng những đường cong mềm mại của mặt nước. Điều đó tạo nên một bức tranh thiên nhiên vô cùng sống động và kỳ ảo.

Hòn Đầu Người với hình dáng như đang ngóng về đất liền, hòn Lã Vọng mang hình ảnh ngư ông đang say sưa đánh cá, hòn Cánh Buồm như cánh buồm trắng căng gió ra khơi và đặc biệt là hòn Trống Mái với hình ảnh hai chú gà đang âu yếm bên nhau. Tất cả đã trở thành những biểu tượng nổi tiếng của Vịnh Hạ Long được du khách lưu giữ qua những bức ảnh, con tem, hay bưu thiếp.

Đến nơi đây bạn không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh đẹp thiên nhiên hùng vĩ mà còn có cơ hội tham gia vào những hoạt động thú vị như chèo thuyền kayak, lặn biển, leo núi,… Vẻ đẹp hoang sơ, kỳ thú cùng với những trải nghiệm độc đáo đã biến Vịnh Hạ Long thành một điểm đến không thể bỏ qua trên bản đồ du lịch Việt Nam.

Bên cạnh vẻ đẹp thiên nhiên, di tích này còn ẩn chứa những giá trị văn hóa và lịch sử lâu đời. Nơi đây lưu giữ những di tích khảo cổ học từ thời tiền sử, những làng chài ven biển với những nét sinh hoạt truyền thống độc đáo và cả những câu chuyện huyền thoại gắn liền với từng hòn đảo, hang động.

Soạn bài Hương Sơn phong cảnh ngắn nhất sau khi đọc văn bản

Soạn bài Hương Sơn phong cảnh chi tiết bằng cách trả lời 7 câu hỏi trong SKG như sau:

Câu 1: Xác định bố cục của bài thơ.

Hương Sơn phong cảnh của Chu Mạnh Trinh được chia thành ba phần rõ rệt, mỗi phần mang một nét đặc sắc riêng:

• Phần 1: Giới thiệu khái quát về cảnh đẹp Hương Sơn.
• Phần 2: Tả cảnh Hương Sơn một cách sinh động, cụ thể bằng cách sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa… để miêu tả cảnh vật, tạo nên một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, thơ mộng.
• Phần 3: Bộc lộ cảm xúc và suy niệm của tác giả trước cảnh đẹp Hương Sơn. Tác giả bày tỏ niềm say mê, ngưỡng mộ trước vẻ đẹp của thiên nhiên, đồng thời gửi gắm niềm tin vào Phật pháp và mong muốn được thanh tịnh tâm hồn.

Câu 2: Nêu một số từ ngữ để khái quát vẻ đẹp của phong cảnh Hương Sơn được gợi tả qua các đoạn thơ.

Qua những hình ảnh thơ ca Hương Sơn phong cảnh soạn, ta có thể cảm nhận được vẻ đẹp của Hương Sơn như sau:

• Chốn thần tiên: “Đệ nhất động hỏi là đây có phải?”, “Cõi Phật”, “thanh vi”, “thanh tĩnh”, “tiêu diêu”, “chốn bồng lai”, “tiên cảnh”…
• Vẻ đẹp kì diệu, độc đáo: “Đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt”, “Gập ghềnh mấy lối uốn thang mây”, “Chim cùng trái”, “cá nghe kinh”…
• Rộng lớn, kì vĩ: “Non non nước nước mây mây”, “Gập ghềnh mấy lối uốn thang mây”, “Ngàn non vạn thẳm”, “bồng lai”, “tiên cảnh”…
• Nơi yên bình: “Thỏ thẻ rừng mai, lững lờ khe Yến”, “Suối Giải Oan rì rào”, “Chim hót ríu ran”, “Cây lá sum suê”…

Câu 3: Chủ thể trữ tình của bài thơ là ai? Đó là chủ thể ẩn, chủ thể xuất hiện trực tiếp với một đại từ nhân xưng, hay chủ thể nhập vai vào một nhân vật trong bài thơ?

Chủ thể trữ tình chính trong bài thơ là tác giả. Ông không trực tiếp xuất hiện với một đại từ nhân xưng nào, mà ẩn mình để cùng cảm nhận và miêu tả vẻ đẹp của Hương Sơn. Xuyên suốt bài thơ, hình ảnh và vẻ đẹp của Hương Sơn được miêu tả sinh động, cụ thể, kết hợp với những cảm xúc, suy niệm của Chu Mạnh Trinh. Điều này cho thấy tác giả đã có sự quan sát tỉ mỉ, cảm nhận tinh tế đối với cảnh vật nơi đây.

Việc sử dụng chủ thể ẩn giúp tác phẩm có giọng điệu nhẹ nhàng, sâu lắng, thể hiện sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Qua đó, ông cũng thể hiện tình yêu mến quê hương, đất nước và niềm say mê trước vẻ đẹp của thiên nhiên.

Ngoài ra, việc sử dụng chủ thể ẩn cũng giúp bài thơ có tính khái quát cao hơn không bị giới hạn bởi thời gian và không gian. Bất kỳ ai đọc tác phẩm cũng có thể cảm nhận được vẻ đẹp của Hương Sơn và những cảm xúc của Chu Mạnh Trinh trước cảnh đẹp ấy.

Câu 4: Phân tích diễn biến tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình trong bài thơ.

Soạn văn 10 chân trời sáng tạo Hương Sơn phong cảnh đã miêu tả một cách sinh động vẻ đẹp của Hương Sơn và thể hiện cảm xúc của tác giả trước cảnh đẹp ấy. Diễn biến tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình trong bài thơ có thể được chia thành ba giai đoạn chính:

• Giai đoạn 1 (4 câu đầu): Niềm háo hức, mong chờ được đến với Hương Sơn sau bao ngày ao ước. Cảm xúc này được thể hiện qua cụm từ “ao ước bấy lâu nay” và câu hỏi tu từ “Đệ nhất động hỏi là đây có phải?”.
• Giai đoạn 2 (6 câu tiếp theo): Cảm giác ngỡ ngàng, sững sờ trước vẻ đẹp hùng vĩ, tráng lệ của Hương Sơn. Cảm xúc này được thể hiện qua các hình ảnh như “non non, nước nước, mây mây”, “chày kình”, “đá ngũ sắc long lanh như gấm dệt”.
• Giai đoạn 3 (5 câu cuối): Cảm giác say mê, lưu luyến trước cảnh đẹp Hương Sơn và mong muốn được hòa mình vào thiên nhiên nơi đây. Cảm xúc này được thể hiện qua câu thơ “Càng trông phong cảnh càng yêu”.

Như vậy, diễn biến tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình là một hành trình từ háo hức, mong chờ đến ngỡ ngàng, sững sờ và cuối cùng là say mê, lưu luyến. Điều này thể hiện sự hòa quyện giữa con người với thiên nhiên, giữa cái đẹp của thiên nhiên với tình yêu quê hương đất nước của tác giả.

Câu 5: Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích hiệu quả của cách xây dựng hình ảnh, sử dụng từ ngữ, biện pháp tu từ đối với việc thể hiện cảm hứng ấy.

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là cảm xúc ngạc nhiên, thán phục, sững sờ trước vẻ đẹp hùng vĩ, tráng lệ của Hương Sơn. Khi đến với mảnh đất này, tác giả đã bị choáng ngợp bởi cảnh đẹp thiên nhiên hoang sơ, kỳ thú, bởi những công trình kiến trúc cổ kính, trang nghiêm. Cảm hứng ấy được thể hiện qua nhiều chi tiết nghệ thuật trong bài thơ.

Về ngôn từ:

• Sử dụng nhiều từ ngữ gợi tả sự cao rộng, hùng vĩ: “non non”, “nước nước”, “mây mây”, “cao”, “sâu”, “thẳng”, “ngút”, “đệ nhất động”,…
• Sử dụng nhiều từ ngữ gợi tả sự tươi đẹp, thơ mộng: “huyền”, “thanh”, “ngọc”, “bích”, “xanh”, “mướt”, “đượm”, “thơm”,…

Về biện pháp tu từ:

• Điệp từ: “non non, nước nước, mây mây”, “này”,…
• Ẩn dụ: “Đệ nhất động hỏi là đây có phải?”, “chim cùng trái, cá nghe kinh”,…
• So sánh: “như gấm thêu”, “như đàn tiên”,…
• Nhân hóa: “chim cùng trái, cá nghe kinh”,…

Ngoài ra, tác phẩm còn sử dụng nhiều biện pháp tu từ khác như: Liệt kê, đảo ngữ… góp phần làm tăng tính sinh động, gợi cảm cho bài thơ giúp thể hiện rõ hơn cảm xúc của tác giả trước cảnh đẹp Hương Sơn.

Nhờ sự kết hợp hài hòa giữa ngôn từ và biện pháp tu từ, bài thơ đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ, thơ mộng đồng thời thể hiện cảm xúc ngỡ ngàng, sững sờ, say mê của tác giả trước cảnh đẹp ấy.

Câu 6: Nhận xét về vai trò của vần và nhịp trong bài thơ.

Sau khi đọc hiểu Hương Sơn phong cảnh thì nhận thấy rằng Vần và nhịp trong bài thơ đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện cảm xúc và nội dung của tác phẩm.

• Sử dụng vần chân tự do, không theo một quy tắc nào cụ thể. Tuy nhiên, tác giả vẫn sử dụng một số cặp vần đối ngẫu như “nay – đây”, “kính – mình”, “kình – kình”,… Điều này tạo nên sự hài hòa cho âm thanh trong bài thơ, đồng thời góp phần thể hiện cảm xúc sững sờ trước cảnh đẹp Hương Sơn của tác giả.
• Về nhịp  khá tự do, đa dạng. Có những câu thơ có nhịp 3/2, như câu 1, 2, 4, 8; có những câu thơ có nhịp 4/3, như câu 3, 5, 6, 7 và có những câu thơ có nhịp 3/1 như câu 9, 10. Sự thay đổi nhịp điệu này tạo nên sự sinh động, linh hoạt cho bài thơ.

Câu 7: Hãy chia sẻ cảm nhận về một cảnh đẹp khác trên đất nước ta mà bạn có dịp tìm hiểu qua sách báo hoặc đến thăm.

Nhờ những gợi ý trong soạn văn Hương Sơn phong cảnh, bạn có thể tham khảo thêm bài văn cảm nhận về làng sen Bác ở Nghệ An được The POET Magazine tổng hợp sau đây:

Là một trong những địa điểm du lịch nổi tiếng ở Nghệ An, nhà Bác Hồ ở làng Sen luôn thu hút du khách bởi vẻ đẹp giản dị, mộc mạc nhưng ẩn chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc. Nơi đây không chỉ đẹp bởi cảnh sắc thiên nhiên mà còn đẹp bởi giá trị lịch sử và tinh thần mà nó mang lại.

Để đến được nhà Bác, du khách phải đi qua một hồ sen rộng lớn, nơi Bác Hồ từng vui đùa thuở ấu thơ. Vào đến nhà là lũy tre xanh rợp bóng, ngôi nhà 5 gian tranh đơn sơ hiện lên bình dị. Bên trong nhà những vật dụng cũ kỹ, giản đơn như chiếc giường gỗ, chiếc bàn học, chiếc đèn dầu,… đã tái hiện lại một cuộc sống bình dị của Người.

Bạn sẽ như được trở về quá khứ, được trải nghiệm cuộc sống của thế hệ cha ông, từ đó thêm trân trọng những gì mình đang có. Cảm giác được hòa mình vào không gian bình dị, mộc mạc ấy khơi gợi trong lòng ta lòng biết ơn sâu sắc đối với công lao to lớn của Bác Hồ và thế hệ cha ông đã hy sinh để giành độc lập tự do cho đất nước.

Lời kết

Bài thơ là một lời nhắc nhở con người về tầm quan trọng của việc bảo vệ và gìn giữ những giá trị văn hóa, lịch sử của dân tộc. Học sinh chú ý đọc kỹ các mục soạn bài Hương Sơn phong cảnh trên đây để có một buổi học chất lượng.

XEM THÊM:

• Thơ duyên soạn chi tiết trả lời đầy đủ câu hỏi SGK
• Soạn bài Lời má năm xưa lớp 10 Chân trời sáng tạo ngắn nhất