Soạn bài Tôi có một ước mơ – Kết nối tri thức lớp 11

Hướng dẫn soạn bài Tôi có một ước mơ chi tiết bám sát nội dung chính trong sách giáo khoa. The POET giải đáp các câu hỏi chính xác và dẫn dắt đọc hiểu văn bản dễ dàng, nhanh chóng.

Trước khi đọc

Phần đầu tiên cần chú ý khi soạn bài Tôi có một ước mơ lớp 11 Kết nối tri thức là Trước khi đọc. Hai câu hỏi đặt ra giúp bạn có những hình dung ban đầu về văn bản trong sách.

1/ Trong lịch sử của dân tộc, có những trường hợp một văn kiện chính trị lại trở thành một áng văn chương có sức lay động lớn. Bạn hãy kể tên một vài tác phẩm như vậy.

Bình Ngô đại cáo, Hịch tướng sĩ, Chiếu dời đô, Cầu hiền chiếu, Tuyên ngôn độc lập,…

2/ Nhiều nhân vật lịch sử đã thể hiện niềm ước mơ về hạnh phúc cho nhân dân, bình yên cho đất nước trong những câu thơ, câu văn hoặc những lời phát biểu đầy tâm huyết. Bạn hãy nêu ví dụ để chứng minh ý kiến trên.

Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi là bài cáo nhằm bố cáo tới toàn thiên hạ rằng cuộc kháng chiến chống Minh của nhân dân ta hoàn toàn thắng lợi, từ nay nước ta chấm dứt chiến tranh, bước vào thời kỳ xây dựng đất nước, hứa hẹn sẽ đem đến một cuộc sống ấm no cho nhân dân. Bài cáo không chỉ vạch ra tội ác của giặc Minh, khẳng định cuộc kháng chiến bảo vệ bờ cõi của chúng ta là hoàn toàn đúng đắn mà còn thể hiện khát vọng, nỗi niềm mong muốn được độc lập, tự do cho nhân dân của một vị quan mang nặng tấm lòng vì dân, vì nước.

Trong khi đọc

Nội dung của phần Trong khi đọc trong soạn Tôi có một ước mơ lớp 11 bao gồm các câu hỏi bám sát từng đoạn trong văn bản. Ở mỗi câu, học sinh sẽ biết được ý chính là gì cũng như thấu hiểu thông điệp chung từ tác giả.

1/ Xác định mục đích hướng tới của tác giả ở bài diễn văn này.

Học sinh cần rút ra được mục đích hướng tới của tác giả khi soạn văn Tôi có một ước mơ là lan tỏa sự nhận thức về tầm quan trọng của tự do đến với mọi người.

2/ Ý nghĩa của việc dẫn ra văn kiện lịch sử nổi tiếng của nước Mỹ là gì?

Đây là một minh chứng, bằng chứng sống về sự giải phóng nô lệ đã xảy ra cách đây một thế kỷ, nó đánh dấu kỷ nguyên được giải phóng của người da đen, họ đã được công nhận quyền bình đẳng cách đây hàng trăm năm nhưng sự thật thì ngược lại.

3/ Theo dõi cách tác giả nói về thời điểm cần thiết để đòi công lí.

Tác giả đánh thẳng vào tâm lí của tư bản đó là luôn chậm trễ trong việc được ra quyền tự do bằng những lời xoa dịu xa xỉ, ông nhấn mạnh “Ngay bây giờ” quyền công lí ấy cần phải được thực hiện bằng những hành động cụ thể, phải thấy được kết quả thực tế.

4/ Chú ý quan điểm đấu tranh của tác giả.

Từ quá trình soạn Tôi có một ước mơ cho thấy, quan điểm đấu tranh của tác giả được thể hiện rất rõ ràng. Đó là một cuộc đấu tranh chính trị xuất phát từ lòng tự trọng thanh cao, tránh để những thù hận và sự thỏa mãn cá nhân chiếm lấy tâm hồn mà biến cuộc đấu tranh trở thành bạo lực, đem đến đau thương, mất mát. Theo ông, đấu tranh đòi quyền bình đẳng của người da đen phải tiến lên uy nghi với cả sức mạnh vật chất và tâm hồn chứ không phải là cuộc chiến tranh vũ trang phi nghĩa đầy đau thương.

5/ Qua cách diễn đạt và đưa bằng chứng, tác giả đã thể hiện thái độ và tình cảm của mình như thế nào?

Tác giả đoạn trích đã thể hiện niềm khát khao cháy bỏng được tự do, được bình đẳng với người da trắng của mình. Bởi một dân tộc đã bị coi là nô lệ suốt mấy thế kỷ, giờ đây khi sự tự do, giải phóng con người đang cận kề, khát khao ấy càng trở nên cháy bỏng, mãnh liệt hơn bao giờ hết. Những dẫn chứng tưởng chừng như rất nhỏ nhưng đó lại chính là nỗi đau, hiện thực phũ phàng mà người da đen đang phải gánh chịu, là sự tổn thương trong tâm hồn của họ.

6/ Chú ý ngôn ngữ và giọng điệu của tác giả khi thể hiện niềm tin và ước mơ.

Ngôn ngữ và giọng điệu của tác giả được đẩy lên cao trào bằng hàng loạt những lý lẽ thực tế tái hiện thực cảnh của người da đen hiện tại, họ vẫn phải sống trong khổ đau, đày đọa và tuyệt vọng. Tác giả muốn đẩy lùi “bóng ma” đó bên trong con người họ bằng những lí lẽ đanh thép, bằng chứng xác thực và khát khao cháy bỏng của mình qua câu “Tôi có một ước mơ”. Câu nói ấy cứ lặp đi lặp lại một cách tha thiết, cháy bỏng trong bài diễn văn của ông.

7/ Biện pháp tu từ nào được tác giả sử dụng nhằm tác động mạnh đến người đọc, người nghe?

Khi soạn văn bản Tôi có một ước mơ sách Văn 11, em thấy được biện pháp tu từ được tác giả sử dụng là biện pháp điệp cấu trúc “Tôi mơ rằng …” và đằng sau đó chính là những tưởng tượng của tác giả về một thế giới khi mà công lý và sự tự do đã được thi hành, con người chung sống bình đẳng, hạnh phúc. Chế độ nô lệ bị xóa bỏ hoàn toàn, con người được tự do cả về vật chất lẫn tinh thần. Việc đưa ra những lời dự đoán như vậy nhằm tiếp thêm sức mạnh, động lực đấu tranh đến người nghe, khát khao và cháy bỏng. Từ đó, thúc đẩy họ đấu tranh để biến giấc mơ ấy thành hiện thực, biến ngày ấy thành sự thật.

8/ Bạn có ấn tượng, cảm xúc gì về đoạn kết?

Đoạn kết như tổng kết quá trình đấu tranh đòi tự do. Con người được giải phóng, được bình đẳng bất kể màu da, dân tộc hay tôn giáo nào. Tác giả như đang ăn mừng cùng toàn thể người dân da đen qua từng lời văn, câu hát về sự tự do, bình đẳng. Nó thể hiện niềm vui sướng, hạnh phúc tột độ của con người khi được giải phóng khỏi xiềng xích nô lệ đeo bám biết bao thế kỷ. Niềm vui sướng ấy hòa với tiếng ca ngân vang của những người khốn khổ, dù họ không biết trước tương lai như thế nào nhưng sự tự do đã khiến họ bỏ quên đi thực tại bởi nó lớn hơn hẳn những nỗi lo về cơm áo mà không ngần ngại hòa chung với niềm vui sướng của cả dân tộc.

Sau khi đọc

Phần cuối của bài soạn văn 11 Tôi có một ước mơ là Sau khi đọc. Đây là phần rất quan trọng vì có tác dụng tóm gọn, rút ra bài học cho học sinh.

1/ Vấn đề trọng tâm được đề cập ở văn bản Tôi có một ước mơ là gì?

Vấn đề trọng tâm được đề cập là niềm khát khao có được sự tự do, bình đẳng của người da đen với người da trắng, được thể hiện rõ nét qua cụm từ “Tôi có một ước mơ” được lặp đi lặp lại trong bài diễn văn.

2/ Chỉ ra các luận điểm được tác giả triển khai trong văn bản.

Các luận điểm được triển khai gồm có:

• Lý do cho sự hiện diện của bài diễn văn ngày hôm nay.
• Quan điểm của tác giả về việc thực hiện quyền tự do, bình đẳng cho người da màu.
• Khẳng định quan điểm đấu tranh của mình.
• Khát khao cháy bỏng mong muốn được tự do, bình đẳng của tác giả.
• Tiếng hát trong niềm vui chiến thắng.

3/ Phân tích cách tác giả dùng lí lẽ và bằng chứng để thuyết phục người nghe, người đọc về quan điểm của mình.

Đọc hiểu Tôi có một ước mơ, em thấy sức thuyết phục của văn bản được thể hiện qua hệ thống lí lẽ, bằng chứng gần gũi nhưng hết sức thuyết phục, được tác giả sử dụng trong bài.

Bằng chứng: ông đưa ra bản “Tuyên ngôn Giải phóng nô lệ” đã được ký kết cách đây một thế kỷ. Đây là bằng chứng đanh thép thể hiện quyền tự do, bình đẳng của người da màu đáng lý đã có từ rất lâu và nó đã phải được thực hiện.

Lý lẽ:

• Nhưng một trăm năm sau, người da đen vẫn chưa được tự do.
• … Người da đen vẫn phải sống cô đơn trên hòn đảo nghèo đói giữa một đại dương mênh mông thịnh vượng về vật chất.
• Người da đen vẫn gầy mòn trong những ngóc ngách của xã hội Mỹ …

Hiện thực tại nước Mỹ, người da đen vẫn chưa được giải phóng dù đã ký sắc lệnh hàng trăm năm trước:

• … Nhắc nhở nước Mỹ về tính cấp bách của thời khắc ngay bây giờ.
• Đây là lúc chân thật hóa những lời hứa dân chủ.
• Đây là lúc chúng ta giải thoát khỏi bóng đêm và cái thung lũng hoang tàn của sự phân biệt chủng tộc,…

Nhấn mạnh thời cơ giải phóng tự do đã đến, kêu gọi chính quyền từ hai phía đấu tranh vì tự do và bình đẳng.

• Tôi mơ rằng … con cháu của những người nô lệ và chủ nô có thể ngồi bên nhau quanh chiếc bàn của tình huynh đệ.
• Tôi mờ rằng một ngày kia, dù bang Mit-xi-xi-pi ngột ngạt bởi cái nóng của sự bất công và đàn áp cũng sẽ biến thành ốc đảo của tự do và công lí.
• Tôi mơ rằng sẽ có một ngày bốn đứa con nhỏ của mình được sống trong một quốc gia, nơi chúng không bị đánh giá bởi màu da mà bởi phẩm cách của chúng. Không còn là một ước mơ mơ hồ, tác giả đã cụ thể hóa giấc mơ của mình dựa trên một tương lai tươi sáng – nơi những người da màu được giải phóng, có cuộc sống bình đẳng, hòa thuận với các dân tộc khác.
• Từ bất cứ triền núi nào, hãy để tự do ngân vang!
• Và khi điều đó xảy ra, khi chúng ta chịu để cho tự do ngân vang, từ mọi ngôi làng và thôn xóm … chúng ta đã được tự do! Cuộc đấu tranh sẽ đến hồi kết, người da màu sẽ giành được quyền tự do, bình đẳng như trong lời ca tiếng hát của đoạn kết tác phẩm. Đây như một sự khẳng định, tổng kết lại toàn bộ tác phẩm.

4/ Trong đoạn cuối của văn bản, tác giả đã ước mơ điều gì? Hình ảnh “tự do ngân vang từ những đỉnh đồi, […] ngọn núi” thể hiện như thế nào về ý tưởng và cảm xúc của tác giả?

Trong đoạn kết của văn bản, tác giả đã bộc lộ ước mơ về sự thành công của cuộc đấu tranh, người da màu được giải phóng, tự do và bình đẳng với những người dân tộc khác. Hình ảnh “tự do ngân vang từ những đỉnh đồi, […] ngọn núi” thể hiện quyền tự do, bình đẳng ấy của người da màu đã được nhân rộng theo chiều không gian địa lý. Làn sóng ấy cứ vậy mà nối tiếp nhau đến tận những vùng xa xôi kia, giải phóng cho cuộc sống đầy đau khổ của người da màu. Mong muốn của họ đã thành hiện thực, lời thỉnh cầu của họ đã được chúa lắng nghe và đáp lại. Còn niềm vui nào là to lớn hơn, mạnh mẽ hơn niềm vui tự do, bình đẳng này.

5/ Hãy chỉ ra và phân tích hiệu quả của các biện pháp tu từ (điệp ngữ, ẩn dụ,…) đã được tác giả sử dụng.

Biện pháp tu từ được tác giả sử dụng là biện pháp điệp cấu trúc “Tôi mơ rằng …” điệp từ “Tôi có một ước mơ”.

• Thể hiện một niềm khát khao cháy bỏng, ước muốn tột cùng của tác giả về sự tự do, bình đẳng cho người da màu.
• Biện pháp tu từ ẩn dụ: “Đây là lúc chúng ta thoát khỏi bóng đêm và cái thung lũng hoang tàn…”, “mang đất nước ra khỏi vùng cát lún của sự bất công …”, “mùa hè ngột ngạt của người da đen”, “khi có làn gió thu của sự tự do và bình đẳng mát mẻ thổi đến”…
• Tất cả những hình ảnh đó không chỉ cho thấy sự khổ đau, bất công của người da màu khi hứng chịu sự phân biệt chủng tộc mà còn thể hiện niềm khao khát được giải phóng của người da màu. Họ tha thiết cần sự tự do, bình đẳng, cần quyền được sống, mưu cầu hạnh phúc như dân tộc khác bởi họ cũng là con người và con người khi sinh ra đều có quyền bình đẳng. Họ chỉ đang đòi lại cái vốn có, vốn thuộc về họ, khơi dậy sự đồng cảm của người dân Mỹ.

6/ Nhận xét về thái độ, tình cảm của tác giả đối với nước Mỹ qua văn bản.

Thông qua quá trình soạn bài Tôi có một ước mơ chi tiết, em thấy đối với tác giả, Mỹ vẫn là một đất nước tốt đẹp, bởi ông gắn giấc mơ của mình với giấc mơ nước Mỹ. Ông hy vọng chính quyền người da trắng có thể hiểu và đáp lại lời nguyện cầu của ông. Ông tin tưởng vào sự nhận thức, hiểu đạo lý của chính quyền da trắng sẽ giúp người da đen thoát khỏi bể khổ. Đó là sự tôn trọng, đức tin chảy trong người ông về một đất nước đã cưu mang hàng trăm, hàng triệu đồng bào người da màu của ông.

7/ Theo bạn, quan điểm và ước mơ của tác giả được thể hiện trong văn bản đến nay còn có ý nghĩa không? Hãy lí giải ý kiến của bạn.

Theo em, quan điểm và ước mơ của tác giả được thể hiện trong văn bản đến nay vẫn còn ý nghĩa. Bởi chế độ phân biệt chủng tộc trong xã hội hiện nay về cơ bản đã được giải quyết và trên diện rộng. Nhưng đâu đó trong xã hội, ta vẫn bắt gặp những cách ứng xử, thái độ của một bộ phận người vẫn khiến chúng ta cảm thấy dường như sự phân biệt vẫn còn tồn tại. Có thể sự phân biệt đã ăn sâu vào tiềm thức của họ qua từng thế hệ, khiến họ chưa thể chấp nhận với sự bình đẳng với người da màu. Chính cái suy nghĩ đó của họ khiến cho một bộ phận người da màu bị tổn thương bởi sự phân biệt tưởng chừng như bình thường của họ. Và cuộc đấu tranh của người da màu vẫn tiếp tục nhưng nó ở cấp độ nhỏ hơn nhưng nó vẫn đúng với quan điểm của bài diễn văn, của Martin Luther King.

8/ Từ bài diễn văn Tôi có một ước mơ, bạn rút ra được bài học gì trong việc tạo lập một văn bản nghị luận giàu sức thuyết phục?

Từ bài diễn văn Tôi có một ước mơ, em nhận ra rằng để có thể có một văn bản nghị luận giàu sức thuyết phục trước hết phải chú ý lập luận. Lập luận của văn bản nghị luận phải rõ ràng với bố cục đầy đủ, luận điểm rõ ràng và sắp xếp hợp lý và đặc biệt nó phải phục vụ cho việc làm sáng tỏ luận điểm chính của văn bản. Lý lẽ, bằng chứng thuyết phục, hợp lý phải được triển khai theo một trình tự hợp lý, liên quan và phải thuyết phục làm sáng tỏ luận điểm. Trong một số trường hợp, ta có thể đan cài những câu văn có giá trị biểu cảm nhằm tăng sức thuyết phục cho tác phẩm nghị luận. Nhưng cần lưu ý, chủ yếu vẫn phải tập trung vào những bằng chứng, lý lẽ, không nên quá chú ý đến yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.

Kết nối đọc – viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày điều bạn thấy tâm đắc khi đọc văn bản Tôi có một ước mơ.

Điều khiến em tâm đắc nhất khi đọc văn bản này là tinh thần đấu tranh, tâm tư tình cảm của tác giả. Đúng vậy, ông cũng là một người da đen nhưng dựa vào hoàn cảnh ta có thể thấy, ông hẳn là người có quyền, có sức ảnh hưởng nhất định. Có lẽ cuộc sống của ông may mắn hơn những người da đen khác. Nhưng không vì thế mà ông từ bỏ gốc gác, dân tộc của mình. Ông đã cùng với những người da màu đứng lên đấu tranh đòi tự do, công bằng cho dân tộc của mình dù có phải chống lại xã hội mà ông vẫn tôn thờ, phục vụ. Lòng tự tôn, khát khao cháy bỏng được bình đẳng nó đã vượt lên trên những cảm xúc về vật chất tầm thường mà thay vào đó là niềm khát khao cháy bỏng về sự tự do, bình đẳng cho người da màu mà ta thấy rõ qua cụm từ “tôi có một ước mơ” được lặp đi lặp lại nhiều lần. Bởi vậy, ông mãi mãi xứng đáng là tấm gương đấu tranh chống lại phân biệt chủng tộc vì tự do, bình đẳng cho người da màu.

Kết luận

Hướng dẫn soạn bài Tôi có một ước mơ chi tiết ngắn nhất từ The POET Magazine giúp bạn học tập tốt hơn. Là người trẻ, bạn đừng ngần ngại dành thời gian để tìm kiếm ước mơ và đấu tranh cho mong muốn này của mình.

XEM THÊM:

• Soạn Một thời đại trong thi ca lớp 11 Kết nối tri thức trả lời câu hỏi đầy đủ
• Soạn bài Lời tiễn dặn sách giao khoa Ngữ văn 11
• Soạn văn 11 Dương phụ hành ngắn gọn đầy đủ