Soạn bài Viên tướng trẻ và con ngựa trắng – Ngữ văn 8
Soạn bài Viên tướng trẻ và con ngựa trắng giúp bạn hiểu hơn câu chuyện về anh hùng nhỏ tuổi Trần Quốc Toản – Hoài Văn Hầu tài giỏi, thông minh với lòng yêu nước nồng nàn. Bạn nên soạn văn 8 trước buổi học để dễ dàng nắm được một phần nội dung, cũng như hiểu sâu hơn về bài học khi kết hợp nghe giảng của thầy cô.
Soạn văn phần Chuẩn bị đọc
Ngữ văn 8 Viên tướng trẻ và con ngựa trắng nhắc đến nhân vật lịch sử nổi tiếng thời nhà Trần. Công trạng của vị tướng này rất lớn và được ghi ơn, tôn vinh đến tận ngày nay.
Câu 1: Trong Đại Nam Quốc sử diễn ca có hai câu lục bát ca ngợi một nhân vật lịch sử thời nhà Trần.
… tuổi trẻ chỉ cao
Cờ đề sáu chữ quyết vào lập công.
Em biết nhân vật ấy là ai, có công trạng gì mà được tôn vinh như vậy hay không? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp.
Nhân vật ấy chính là Trần Quốc Toản (Hoài Văn Hầu) với lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch báo hoàng ân”, tuổi trẻ tài cao, đạo mạo, phi thường.
Chia sẻ những hiểu biết về người anh hùng Trần Quốc Toản:
Trần Quốc Toản (1267- 1285) thuộc dòng dõi vua Trần. Cha mất sớm, ông ở với mẹ và được chú là Chiêu Thành Vương dạy dỗ chu đáo. Ngay từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu võ nghệ và lòng quả cảm hơn người, rất ham đọc sách quân sự và có chí lớn. Ông được phong tước Hoài Văn Hầu khi mới 15 tuổi.
Năm 1282, vua Trần Nhân Tông tổ chức Hội nghị quân sự cấp cao gồm các Vương hầu và tướng lĩnh tại bến Bình Than để bàn kế sách chống giặc Mông Nguyên. Vì còn ít tuổi nên Trần Quốc Toản không được tham dự hội nghị để bàn việc quân. Hổ thẹn, uất ức, Trần Quốc Toản đã bóp nát quả cam trong tay lúc nào không biết. Không nản lòng, ông đã tập hợp những người thân thuộc và trai tráng trong vùng thành đạo quân hơn 1000 người tự sắm sửa vũ khí, chiến thuyền và cùng nhau ngày đêm luyện võ, tập trận chờ thời cơ đánh giặc. Đội quân trẻ tuổi của Trần Quốc Toản giương cao lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch, báo hoàng ân” (phá giặc mạnh, đền ơn vua).
Tiếng vang của Trần Quốc Toản và lá cờ thêu sáu chữ vàng được lan truyền khắp mọi nơi. Hưng Đạo Vương khen ngợi và cho Trần Quốc Toản đem quân đến tham gia cuộc duyệt binh lớn ở Thăng Long.
Năm 1285, quân Mông – Nguyên tràn vào nước ta. Lá cờ thêu sáu chữ vàng của Hoài Văn Hầu xuất hiện trên nhiều mặt trận. Trần Quốc Toản đã trực tiếp chỉ huy đội quân hơn 1000 người sát cánh chiến đấu với quân chủ lực của triều đình góp phần làm nên những chiến thắng vang dội ở Hàm Tử, Tây Kết, Chương Dương. Giặc Mông – Nguyên phải bỏ Thăng Long, chạy về Kinh Bắc (Bắc Ninh) để tìm đường về nước. Trần Quốc Toản được lệnh điều quân đến mai phục chặn đánh địch ở vùng sông Như Nguyệt. Trong trận đánh quyết liệt đó, giặc chết như ngả rạ nhưng không may Trần Quốc Toản cũng đã hy sinh anh dũng khi mới 18 tuổi. Được tin Trần Quốc Toản hy sinh, vua Trần Nhân Tông vô cùng thương tiếc. Nhà vua cho cử hành tang lễ trọng thể, đích thân làm văn tế và truy tặng Trần Quốc Toản tước Hoài Văn Vương.
Hồ Chí Minh trong tác phẩm Lịch sử nước ta ca ngợi về Trần Quốc Toản:
Thật là một đấng anh hùng
Trẻ con Nam Việt nên cùng noi theo.
Trần Quốc Toản đã trở thành tấm gương sáng ngời về ý chí và lòng yêu nước để các thế hệ trẻ Việt Nam noi theo. Tên của ông được đặt cho nhiều trường Tiểu học, Trung học ở nước ta và một số con đường của các tỉnh, thành phố trong đó có Bắc Ninh.
Soạn ngữ văn 8 Viên tướng trẻ và con ngựa trắng phần Trải nghiệm cùng văn bản
Phần Trải nghiệm tác phẩm trong soạn văn 8 Chân trời sáng tạo giúp bạn hiểu rõ từng chi tiết về nhân vật, đoàn quân, công trạng. Tuyến truyện được dẫn dắt vô cùng hợp lý và tự nhiên giúp người đọc hình dung rõ ràng phần nào con người của Hoài Văn Hầu và tài cầm binh.
Câu 1: Em hình dung thế nào về đoàn quân của Hoài Văn?
Đoàn quân hơn sáu trăm gã hào kiệt nón nhọn, giáo dài hùng hổ ra đi trên con đường nhỏ. Đi đầu là chủ tướng Hoài Văn mặc áo bào đỏ, vai mang cung tên, lưng đeo thanh gươm gia truyền, cưỡi con ngựa trắng phau cùng lá cờ thêu sáu chữ vàng. Đi sau là viên tướng già, mặt sạm đen vì sương gió, chòm râu dài trắng như cước.
→ Là đoàn quân hùng mạnh, tinh nhuệ, thiện chiến.
Câu 2: Theo dõi và tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc.
The POET Magazine (https://www.thepoetmagazine.org/) tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc trong văn bản Viên tướng trẻ và con ngựa trắng:
– Sáu trăm hào kiệt chia nhau bố trí trên các ngọn núi chung quanh cánh đồng Ma Lục. Giữa trưa, Hoài Văn nhìn thấy quân giặc đang lọt thỏm vào thế trận của mình. Những bao tên lắc lư trên vai, tua tủa những mũi tên bịt sắt. Chúng tiến lên ngựa húc vào mông ngựa trước, Hoài Văn nín thở nhìn quân giặc, chàng cố lấy lại bình tĩnh.
– Quân giặc tiến vào giữa cánh đồng và ngồi im trên lưng ngựa, Hoài Văn và Thế Lộc đều nắm chặt đốc gươm, cán giáo. Quân giặc rụt rè, tiến đến hàng nghìn mũi tên phóng xuống thẳng đám quân giặc. Quân giặc tranh nhau chạy, ngựa vào nhau ngã lổng chổng, nhiều tên giặc ngã sõng soài. Toán giặc chạy đầu tiên ngã chúi dưới một trận mưa tên dữ đội, những người sống sót dáo dác, va ập vào đám quân chạy hộc tốc. Bấy giờ quân giặc chỉ nghe thấy tiếc núi lở, các chiến sĩ trèo nhanh như vượn đã tới trước mặt quân giặc vung con dao to chém giết như chặt chuối. Giặc không phân biệt trời đất, ngày đêm.
– Viên tướng giặc dẫn một cánh quân liều chết đánh và chạy khỏi cánh đồng Ma Lục. Chúng cắm đầu chạy ra khỏi cánh đồng không dám ngoảnh đầu lại cùng tiếng chiêng tiếng trống vang lừng của quân ta chiến thắng ăn mừng.
– Hoài Văn chỉ tay vào mặt viên tướng: Bại trận, đến nước này, chúng bay còn muốn chống lại uy trời đó sao? Hãy bỏ giáo quy hàng, thì còn được toàn tính mạng. – Tên tướng hốt hoảng từ yên ngựa nhảy xuống quỳ trước con ngựa bạch của Hoài Văn Hầu và lá cờ thêu sáu chữ đã nhòe trong bóng tối nhưng vẫn reo phần phật.
→ Đây là trận đánh cho thấy tài trí hơn người của Trần Quốc Toản, tính cách cương trực, mạnh mẽ, thẳng thắn đã kết nghĩa thêm được người tài là Thế Lộc. Dù tương quan lực lượng giữa ta và địch khá lớn nhưng nhờ sự chỉ huy, kế sách tài tình mà bọn giặc đã bị mắc mưu, dẫn đến thất bại thảm hại.
Câu 3: Từ chương XI đến đến chương XII – XIII, tuyến truyện truyện có gì thay đổi?
Đọc hiểu Viên tướng trẻ và con ngựa trắng có thể thấy từ chương XI đến chương XII – XIII, tuyến truyện có sự thay đổi:
– Tuyến truyện chương VIII, IX, XI giới thiệu nhân vật Trần Quốc Toản cùng đoàn quân hùng mạnh và trận chiến mang lại thắng lợi giòn giã trên dãy núi Mã Lục với mưu kế tuyệt diệu của Thế Lộc và Hoài Văn.
– Từ chương XII – XIII, tuyến truyện thay đổi sang giai đoạn truyện mới, kết thúc trận đánh của Thế Lộ và Hoài Văn, tuyến truyện chuyển sang câu chuyện của Chiêu Thành Vương (chú của Trần Quốc Toản) đi đánh đuổi Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc – kẻ đầu hàng quân Nguyên bị giặc mai phục, phải quyết từ với giặc và đã được đoàn quân của người cháu giải cứu.
Câu 4: Đội quân nào sẽ sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương?
Đội quân tiếp viện cho Chiêu Thành Vương là: đội quân của Hoài Văn Hầu.
Câu 5: Em hiểu thêm điều gì về nhân vật Hoài Văn qua câu nói này?
Qua câu nói “Chú không ngờ! Thật chú không ngờ!” em hiểu thêm về nhân vật Hoài Văn là: người tuổi trẻ tài cao. Tuổi trẻ nhưng dũng cảm, mưu trí, khiến cho những người dù dày dặn kinh nghiệm chiến trường, sương gió cũng phải bất ngờ.
Suy ngẫm và phản hồi
Hướng dẫn soạn bài Viên tướng trẻ và con ngựa trắng phần suy ngẫm và trả lời các câu hỏi. Nội dung bao quát, các sự kiện, đọc hiểu nhân vật và nghệ thuật được chia sẻ đầy đủ.
Câu 1: Tóm tắt các sự kiện trong văn bản trên và cho biết các sự kiện được kể theo mấy tuyến. Đó là những tuyến nào?
Tóm tắt Viên tướng trẻ và con ngựa trắng gồm các sự kiện được kể theo hai tuyến, gồm:
* Chương VII, IX, XI, tuyến truyện thứ nhất gồm các sự kiện:
– Hoài Văn Hầu cùng đoàn quân dựng cờ khởi nghĩa.
– Đoàn quân tiến về hướng Bắc đi tìm giặc về đánh.
– Trận chiến với giặc bằng những mưu kế tuyệt diệu của Thế Lộc và Hoài Văn trên cánh đồng Ma Lục đã chiến thắng giòn giã.
* Chương XII, XIII tuyến truyện thứ hai gồm các sự kiện:
– Chiêu Thành Vương được lệnh đi đuổi Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc – kẻ đã đầu hàng giặc Nguyên.
– Trong quá trình đánh đuổi giặc, Chiêu Thành Vương đã bị quân giặc mai phục, bao vây khó đường thoát chạy.
– Bất ngờ đội quân của Hoài Văn đã tới ứng cứu và giết hết quân giặc giải vòng vây cho Chiêu Thành Vương.
Câu 2: Xác định nội dung bao quát của văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử.
– Nội dung bao quát hay chủ đề của văn bản Viên tướng trẻ và con ngựa trắng: Kể về người anh hùng nhỏ tuổi mà tài cao, chỉ lớn hơn người: Trần Quốc Toản.
Những dấu hiệu giúp nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử.:
– Những yếu tố đặc trưng của truyện lịch sử đã được tác giả sử dụng:
+ Bối cảnh: Truyện tái hiện những sự kiện, nhân vật ở một thời kì, một giai đoạn lịch sử, cụ thể là cuộc kháng chiến Nguyên – Mông lần thứ hai (1285), dưới thời nhà Trần.
+ Cốt truyện được xây dựng trên cơ sở các sự kiện lịch sử đã xảy ra nhằm thể hiện chủ đề của tác phẩm.
+Truyện khắc họa nhân vật lịch sử nổi tiếng: Trần Quốc Toản, Chiêu Thành Vương,..
+ Ngôn ngữ kể chuyện mang đậm sắc thái lịch sử: tráng sĩ, viên tướng, đại vương, vấn an,..
+ Tác phẩm viết về đề tài lịch sử có chứa đựng các nhân vật và các chi tiết hư cấu, tuy nhiên nhân vật chính và sự kiện chính thì được sáng tạo trên các sử liệu xác thực trong lịch sử, tôn trọng lời ăn tiếng nói, trang phục, phong tục, tập quán phù hợp với giai đoạn lịch sử ấy.
+ Nghệ thuật kể chuyện: Lối văn trần thuật đặc sắc. Không ghi chép sự kiện một cách đơn thuần; nhân vật lịch sử được khắc họa cụ thể hành động, lời nói, tính cách. Các chi tiết chọn lọc, gợi cảm, tái hiện tình huống, không khí, ngôn từ lịch sử,..
Câu 3: Nêu những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu.
– Tuổi nhỏ chí lớn, dũng cảm, tự tin,..
– Giàu lòng yêu nước, căm thù quân xâm lược, khao khát lập chiến công “Phá cường địch báo hoàng ân”.
– Biết cách phối hợp với Thế Lộc để phát huy mưu lược, trí dũng của đôi bên.
– Sống có tình nghĩa, biết ứng xử theo phép tắc của triều đình.
Câu 4: Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Hoài Văn Hầu?
Soạn văn 8 Viên tướng trẻ và con ngựa trắng không thể bỏ qua sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương. Chi tiết này có tác dụng khắc họa rõ nét hơn tính cách, con người của nhân vật Hoài Văn Hầu. Qua lời nhận xét, cách đánh giá chủ quan của hai nhân vật, chúng ta có thể thấy được một cách toàn vẹn về phẩm cách con người Hoài Văn Hầu.
Câu 5: Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?
Khắc sâu hình ảnh người anh hùng nhỏ tuổi tài cao, chí lớn. Hình ảnh ấy không chỉ xuất hiện trong trang sách mà luôn thấp thoáng trong tâm tưởng người đọc.
Người anh hùng thiếu niên ấy cùng con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ đi đến đâu cũng thấy lá cờ thêu sáu chữ vàng tỏa sáng trong ngọn gió lồng lộng thổi “Phá cường địch báo hoàng ân” như một lời thề, một lời khẳng định quyết tâm đánh bay bọn giặc, bảo vệ nước nhà. Qua hình ảnh đẹp ấy, tác giả như muốn giáo dục nhân cách, nâng cao sự hiểu biết của thế hệ trẻ về lịch sử nước nhà, đồng thời khơi dậy lòng yêu nước ở họ.
Câu 6: Nhận xét về nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (lưu ý cách sử dụng ngôi kể; cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử; cách dùng lời người kể chuyện, lời của nhân vật;…).
– Ngôi kể sử dụng ngôi kể thứ ba để câu chuyện chân thật, mang đến nhiều góc nhìn toàn diện về nhân vật.
– Cách quan sát và miêu tả nhân vật: tinh tế, kĩ lưỡng tái hiện nhân vật toàn cảnh chiến trận và cử chỉ, hành động,… của nhân vật diễn ra trong trận chiến.
– Tái hiện bối cảnh lịch sử: Truyện đã thể hiện được thời gian, không gian cụ thể, chân thực (không gian: ở cánh đồng Ma Lục; thời gian:cuộc kháng chiến Nguyên – Mông lần thứ hai (1285), dưới thời nhà Trần, cùng ngôn từ ngắn gọn, súc tích).
– Ngôn ngữ kể chuyện: Lối văn trần thuật đặc sắc. Không ghi chép sự kiện một cách đơn thuần; nhân vật lịch sử được khắc họa cụ thể hành động, lời nói, tình cách, giọng điệu lời văn mang âm hưởng khí thế, hào hùng, ngôn ngữ kể chuyện và nhân vật phù hợp với thời đại lịch sử được miêu tả,..
– Các chi tiết chọn lọc, gợi cảm, tái hiện tình huống, không khí lịch sử.
– Tác phẩm chứa đựng các nhân vật và các chi tiết hư cấu để tạo ra các chi tiết về ngoại hình, tâm lí,.. làm sống dậy sự kiện và nhân vật. Tuy nhiên nhân vật chính và sự kiện chính thì được sáng tạo trên các sử liệu xác thực trong lịch sử, tôn trọng lời ăn tiếng nói, trang phục, phong tục, tập quán phù hợp với giai đoạn lịch sử ấy.
Câu 7: Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên có những điểm tương đồng và khác biệt nào so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca?
| Trong Viên tướng trẻ và con ngựa trắng của Nguyễn Huy Tưởng | Trong Đại Nam quốc sử diễn ca của Lê Ngô Cát – Phạm Đình Toái | |
| Điểm khác biệt | Xây dựng nhân vật dựa trên câu chuyện có thật trong lịch sử. | Tác giả thêm yếu tố văn học, thẩm mĩ để làm mới nhân vật, khiến cho nhân vật trở nên lí tưởng hóa. |
| Điểm tương đồng | Hai tác phẩm đều ca ngợi hình ảnh người anh hùng nhỏ tuổi Hoài Văn Hầu. Trong hai tác phẩm, Hoài Văn Hầu hiện lên là người trẻ tuổi nhưng có chí lớn, tài cao, tính quả quyết, gan dạ, căm thù giặc và có lòng yêu nước nồng nàn. | |
Xem thêm:
- Đại Nam quốc sử diễn ca: Tác giả, tác phẩm, bố cục, tóm tắt
- Chuẩn bị soạn bài Bến Nhà Rồng năm ấy, trả lời câu hỏi SGK
Kết luận
Soạn bài Viên tướng trẻ và con ngựa trắng với hướng dẫn rõ ràng, trình bày đầy đủ nội dung chính. Sự uy mãnh của đoàn quân Hoài Văn và chiến công lớn được lập là cảm hứng, động lực dựng xây lòng yêu nước nồng nàn.
