Soạn Sống, hay không sống – đó là vấn đề, lớp 11 Kết nối tri thức

Soạn bài Sống, hay không sống – đó là vấn đề trả lời câu hỏi chi tiết ngắn nhất được gợi ý tại ThePOETMagazine. Nội dung bài được chia thành từng phần gồm Trước khi đọc, Đọc văn bản và Sau khi đọc.

Trước khi đọc

Theo bạn, việc ý thức về tình trạng bi đát của hoàn cảnh có khi nào ngăn trở con người hành động quyết đoán trong cuộc đời?

Có thể sẽ ngăn trở con người hành động quyết đoán.

Đọc văn bản

Phần nội dung này bao gồm các câu hỏi theo từng đoạn trong văn bản mà học sinh khi soạn bài Sống, hay không sống – đó là vấn đề lớp 11 Kết nối tri thức cần chú ý. Các vấn đề được đề cập bao gồm bối cảnh sự việc, suy nghĩ và tâm lý của nhân vật.

1/ Lời thoại của các nhân vật trước khi Hăm-lét xuất hiện cho thấy điều gì về bầu không khí xã hội bao quanh chàng?

Lời thoại của các nhân vật trước khi Hăm-lét xuất hiện cho thấy bầu không khí xã hội bao quanh chàng đều bị kiểm soát, mọi người đều đang theo dõi, để ý đến từng hành động của chàng, thăm dò xem chàng đang bị điên thật hay giả vờ điên. Bởi vậy, không khí xung quanh chàng rất căng thẳng bởi biết bao ánh mắt đều đang dõi theo từng hành động của chàng.

2/ Sự xung đột với cả thời đại đã để lại dấu ấn như thế nào trong nội tâm Hăm-lét?

Sự xung đột với cả thời đại đã in hằn trong nội tâm của Hăm-lét. Chàng mang trong mình một trái tim tổn thương, một tâm hồn nguội lạnh với trách nhiệm to lớn phải đem cái tốt, cái đẹp cùng những âm mưu đen tối ra ngoài ánh sáng. Bởi vậy những lời nói của chàng thốt ra không chỉ ẩn chứa sự thê lương, bi đát mà ẩn sâu trong đó là một ý chí mãnh liệt muốn vượt qua bể khổ, kiếm tìm cuộc sống công lý.

3/ Chú ý sự khác biệt giữa lời Hăm-let nói với Ô-phê-li-a trong độc thoại và đối thoại.

Từ quá trình soạn văn Sống, hay không sống – đó là vấn đề (SGK Ngữ văn 11) có thể thấy sự khác biệt giữa lời Hăm-lét nói với Ô-phê-li-a trong độc thoại và đối thoại:

• Lời nói của Ô-phê-li-a chứa đầy sự quan tâm, lo lắng dành cho chàng.
• Lời nói của Hăm-lét chứa đựng sự ghét bỏ, thờ ơ và thi thoảng có phần cay nghiệt khiến nàng phần nào bị tổn thương sâu sắc.

4/ Chú ý việc thể hiện ý thức của Hăm-let về mối quan hệ giữa nhan sắc và đức hạnh trong thời đại đảo điên.

Chàng tự ý thức được trong thời đại đảo điên, cái gọi là nhan sắc và đức hạnh của người phụ nữ cũng dần biến mất, họ cũng mang theo trong mình những toan tính riêng khiến bản chất ban đầu của 2 khái niệm đó bị lu mờ. Ngày cả Ô-phê-li-a của hiện tại cũng vậy, nàng cũng chỉ đang dò la về thái độ của Hăm-lét cho nhà vua và hoàng hậu, chứ thật sự cũng không có ý gì tốt đẹp ở đây. Nhan sắc thì như vậy, nhưng đức hạnh thì đã thay đổi như chính tấm lòng của con người vì những toán tính cá nhân hay nghịch cảnh chi phối, mọi thứ đều có thể thay đổi.

Sau khi đọc

Từ quá trình soạn Sống, hay không sống – đó là vấn đề lớp 11 ở trên, học sinh sẽ có những nhìn nhận rõ ràng về tác phẩm. Phần Sau khi đọc giúp học sinh tổng hợp thông điệp và ý nghĩa nhận được từ văn bản cho chính mình.

1/ Xác định ý nghĩa lời thoại của các nhân vật trước khi Hăm-lét xuất hiện.

Lời đối thoại của các nhân vật trước khi Hăm-lét xuất hiện đã thể hiện rõ thái độ của các nhân vật đối với nhân vật Hăm-lét. Tất cả đều đang nghi ngờ rằng rốt cuộc là Hăm-lét giả vờ ngốc hay ngốc thật, họ đều đang chờ đợi cơ hội để thủ tiêu chàng. Qua đó, ta thấy được sự độc ác, toan tính thâm độc của các nhân vật.

2/ Nêu nhận xét chung về tâm trạng của Hăm-lét thể hiện qua lời độc thoại. Theo mạch suy tưởng của Hăm-lét, lời độc thoại này có thể chia làm mấy phần, nội dung từng phần là gì?

Nhận xét sau khi soạn văn 11 Sống, hay không sống – đó là vấn đề: tâm trạng của Hăm-lét dường như rất hỗn loạn. Chàng không biết mình nên đưa ra lựa chọn nào mới là tốt nhất, chính xác nhất.

Theo mạch suy tưởng của Hăm-lét, lời độc thoại có thể chia ra làm 3 phần:

• Phần 1: Từ “Sống, hay không sống đó là vấn đề … quý hơn?”: Đặt ra lời mở màn cho độc thoại bằng một câu hỏi tu từ.
• Phần 2: Tiếp … chưa hề biết tới?: Định nghĩa khái niệm cái chết và những suy ngẫm về cuộc đời của Hăm-lét.
• Phần 3: còn lại: Lời kết thể hiện rõ nội tâm đang giằng xé, đấu tranh kịch liệt của Hăm-lét trong hoàn cảnh éo le của chính mình.

3/ Có thể xác định cách hiểu của Hăm-lét về “sống” và “không sống” như thế nào?

Từ quá trình soạn văn bản Sống, hay không sống – đó là vấn đề em thấy rằng, theo cách hiểu của Hăm-lét, “sống” và “không sống” là 2 khái niệm trừu tượng. Đó là chấp nhận, chịu đựng tất cả những sự khổ đau, bất hạnh mà người khác gây ra, hay là chúng ta đấu tranh lại nó và kéo theo bao đau khổ cho người khác. Chọn sống hay không sống? Nhân vật đang rơi vào tình thế khó khăn khi không biết bản thân nên lựa chọn thế nào cho đúng, hợp đạo lý. Đây là một cách hiểu khá sáng tạo và mang theo tầm nhìn lớn, khi nhân vật đang đấu tranh tư tưởng giữa việc nên báo thù hay không.

4/ Nêu lý do khiến Hăm-lét cho rằng “chết” đáng “mong muốn” mà cũng là “điều khó khăn” buộc người ta phải “ngừng lại mà suy nghĩ”.

Hăm-lét cho rằng “chết” đáng “mong muốn” mà cũng là “điều khó khăn” buộc người ta phải “ngừng lại mà suy nghĩ” bởi cái chết có thể chấm dứt mọi khổ đau, những hận thù nhưng nó là sự đánh dấu kết thúc của một cuộc đời, con người sẽ chẳng thể làm gì. Hăm-lét muốn chấm dứt sự giằng xé ấy nhưng anh không thể bỏ qua cho những kẻ xấu xa, độc ác vẫn ngày ngày hoành hành, đem đến khổ đau cho người khác. Bằng tinh thần chính nghĩa của mình, Hăm-lét nghĩ mình phải có nghĩa vụ cứu rỗi mọi người, trừ khử cái xấu xa độc ác vẫn ngày ngày hoành hành, đem đến khổ đau cho người khác. Bằng tinh thần chính nghĩa của mình, Hăm-lét nghĩ mình phải có nghĩa vụ cứu rối mọi người, trừ khử cái xấu xa, độc ác, giành lại cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho chính mình và cho mọi người.

5/ Phân tích ý thức của Hăm-lét về những “khổ nhục trên cõi thế” mà con người phải gánh chịu. Theo bạn, Hăm-lét sợ “nỗi khổ nhục” gì ở cõi “mênh mang sau khi chết”?

Nhận thức của Hăm-lét về những “khổ nhục trên cõi thế gian” mà con người phải gánh chịu thể hiện qua trích đoạn Sống, hay không sống – đó là vấn đề:

• Đó là những roi vọt, khinh bỉ của thời đại, sự áp bức của kẻ bạo ngược, hống hách của kẻ kiêu căng, những nỗi dày vò của tình yêu tuyệt vọng, sự trì trệ của công lí.
• Là lời cam chịu, than vãn rên rỉ, đổ mồ hôi dưới gánh nặng của cuộc đời mệt mỏi, nếu không phải chỉ vì sợ một cái gì đó mênh mang sau khi chết.

Hăm-lét sợ “nỗi khổ nhục” ở “mênh mang sau khi chết” là chàng được gặp những người thân yêu của mình, những người đã bị chết oan bởi những người tàn ác kia trong khi Hăm-lét chưa trả thù được cho họ. Nó có thể là những lời trách cứ khiến con người không được yên, trách nhiệm chưa gánh vác xong, đó được coi là một thất bại triệt để của cuộc sống khi lựa chọn cái chết thay vì thực hiện trách nhiệm của mình.

6/ Hăm-lét đã nhận thức như thế nào về nguyên nhân tình trạng do dự, không thể hành động quyết đoán của mình? Dựa vào phần tóm tắt vở kịch, hãy cho biết Hăm-lét đã làm gì sau khi nhận thức được bản chất của vấn đề.

Đọc hiểu Sống, hay không sống – đó là vấn đề em thấy rằng Hăm-lét tự nhận thức được vào sự do dự của bản thân mình. Nguyên nhân của tình trạng do dự xuất phát từ nhận thức của bản thân Hăm-lét, bởi tấm lòng cao thượng và đầy nhân nghĩa của chàng. Chàng băn khoăn không biết bản thân nên tiếp tục nhẫn nhục, đổi lại mọi người sẽ vẫn hạnh phúc, hoành hành hay vùng lên đấu tranh, tạo nên một cuộc mưa máu khiến nhiều người phải lầm than. Nên nghe con tim hay lý trí, lựa chọn trách nhiệm của bản thân và tiếp tục gánh vác hay buông xuôi, bỏ mặc tất cả.

Cuối cùng, khi nghĩ về cái chết, một cái chết dang dở đầy vô nghĩa, Hăm-lét đã quyết định biến mọi sự khổ đau thành động lực, gánh vác trách nhiệm của mình, phải tiếp tục đấu tranh chống lại cái ác, cái xấu xa, giải thoát cho cuộc sống của mọi người dù cho có phải tạo ra một cuộc gió tanh mưa máu, chàng cũng nhất định phải hành động, hoàn thành sứ mệnh của mình.

7/ Chỉ ra tính chất bi kịch của xung đột được thể hiện qua lời độc thoại của Hăm-lét. Theo bạn, trong xã hội hiện đại, xung đột đó có còn tồn tại không? Căn cứ để bạn nêu ý kiến về vấn đề này là gì?

Bi kịch của xung đột thể hiện qua lời độc thoại của Hăm-lét trong văn bản Sống, hay không sống – đó là vấn đề ở sự giằng xé của bản thân giữa một bên sống vì bản thân mình, một bên là sống vì trách nhiệm. Thật khó để cân bằng cả hai.

Theo em, trong xã hội hiện đại, xung đột như vậy vẫn còn tồn tại nhưng nó luôn được chuyển hóa linh hoạt. Xã hội ngày càng phát triển, con người ngày càng bận rộn, đôi khi họ không có thời gian để sống cho chính mình mà chỉ sống vì trách nhiệm.

Một ví dụ điển hình có thể kể đến như những người đi làm. Có lẽ ai cũng muốn có thời gian để đi chơi, để đi du lịch, sống vì bản thân nhưng vì họ phải lo cho gia đình, con cái nên phải từ bỏ cuộc sống theo ý mình, làm việc, kiếm tiền với hy vọng về một cuộc sống khá giả hơn, con cái no ấm, hạnh phúc. Nhưng đổi lại, nó mang đến cho họ một niềm hạnh phúc khác, đó là niềm hạnh phúc khác, đó là hạnh phúc con cái mạnh khỏe, cuộc sống ấm no và cảm thấy ranh giới giữa bản thân và trách nhiệm dần mờ đi bởi họ đã tìm được một niềm hạnh phúc khác. Suy nghĩ đó sẽ giúp họ từ bỏ được cuộc sống vị kỷ của bản thân, suy nghĩ thoáng ra và làm được nhiều việc ý nghĩa hơn.

Kết nối đọc – viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu cảm nhận của bạn về con người của Hăm-lét được thể hiện qua lời độc thoại trong Sống, hay không sống – đó là vấn đề.

Theo em, Hăm-lét là một người chuẩn mực, tài giỏi, đặc biệt, chàng là một người có trách nhiệm. Dù cuộc sống của chàng có đầy rẫy khổ đau, bất hạnh, chàng vẫn mạnh mẽ, có cuộc sống của riêng mình và đã từng có suy nghĩ từ bỏ. Nhưng nhìn ngoài kia, những người đang đau khổ vì cái ác, sự bất công của xã hội, sự đàn áp của kẻ xấu xa khiến chàng không thể sống cuộc sống cho riêng mình. Chàng đặt trách nhiệm cho mình, phải giải phóng bản thân, con người ra khỏi bể khổ này, đó cũng chính là cách chàng tự giải phóng cho chính mình. Đó là tính cách của một con người quật cường, luôn kiếm tìm ánh sáng cho chính mình và chúng ta nên học tập tính cách, tinh thần lạc quan và quật cường của Hăm-lét.

Kết luận

Soạn bài Sống, hay không sống – đó là vấn đề (Trích Hăm-let – Hamlet) giúp học sinh hiểu hơn về xã hội thời đó. Chàng Hăm-lét với trách nhiệm cao cả như truyền động lực mạnh mẽ cho mỗi người trẻ sau khi hiểu rõ về tác phẩm.

XEM THÊM:

• Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài soạn chi tiết câu hỏi – trả lời
• Soạn văn 11 Tác giả Nguyễn Du sách mới Ngữ văn 11
• Đọc hiểu Độc tiểu thanh kí Văn lớp 11 Kết nối tri thức