20 bài thơ Nguyễn Quang Thiều hay nhất
Thơ Nguyễn Quang Thiều chủ yếu xoay quanh đề tài nông thôn với những góc nhìn mới lạ. Ngoài truyện ngắn, ông sáng tác không ít tác phẩm thơ xuất sắc, được nhiều người yêu thơ Việt chú ý. Cùng The POET magazine điểm qua top 20 bài thơ hay nhất của Nguyễn Quang Thiều.
20 bài thơ Nguyễn Quang Thiều không thể bỏ qua
Cùng điểm qua những bài thơ của Nguyễn Quang Thiều hay và nổi bật nhất trong suốt sự nghiệp sáng tác:
1/ Tiếng vọng
Con chim sẻ nhỏ chết rồi
Chết trong đêm cơn bão về gần sáng
Đêm ấy tôi nằm trong chăn nghe cánh chim đập cửa
Sự ấm áp gối chăn đã giữ chặt tôi
Và tôi ngủ ngon lành đến lúc bão vơi.
Chiếc tổ cũ trong ống tre đầu nhà chiều gió hú
Không còn nghe tiếng cánh chim về
Và tiếng hót mỗi sớm mai trong vắt.
Nó chết trước cửa nhà tôi lạnh ngắt
Một con mèo hàng xóm lại tha đi
Nó để lại trong tổ những quả trứng
Những con chim non mãi mãi chẳng ra đời.
Đêm đêm tôi vừa chợp mắt
Cánh cửa lại rung lên tiếng đập cánh
Những quả trứng lại lăn vào giấc ngủ
Tiếng lăn như đá lở trên ngàn.
Lời bình:
Tiếng vọng là tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Quang Thiều thể hiện khám phá sự tương phản giữa quá khứ và hiện tại, giữa những tiếng vọng của ký ức và sự thật nghiệt ngã của thực tại. Qua từng câu chữ, Nguyễn Quang Thiều khéo léo gợi lên nỗi buồn sâu lắng về sự biến đổi của thời gian và con người.
2/ Sông Đáy
Sông Đáy chảy vào đời tôi
Như mẹ tôi gánh nặng rẽ vào ngõ sau mỗi buổi chiều đi làm về vất vả
Tôi dụi mặt vào lưng người đẫm mồ hôi mát một mảnh sông đêm
Năm tháng sống xa quê tôi như người bước hụt
Cơn mơ vang lên tiếng cá quẫy tuột câu như một tiếng nấc
Âm thầm vỡ trong tôi, âm thầm vỡ cuối nguồn
Tỏa mát xuống cơn đau tôi là tóc mẹ bến mòn đứng đợi
Một cây ngô cuối vụ khô gầy
Suốt đời buồn trong tiếng lá reo.
Những chiều xa quê tôi mong dòng sông dâng lên ngang trời cho tôi được nhìn thấy
Cho đôi mắt nhớ thương của tôi như hai hốc đất ven bờ, nơi những chú bống đến làm tổ được giàn dụa nước mưa sông.
Sông Đáy ơi! chiều nay tôi trở lại
Những cánh buồm cổ tích đã bay xa về một niềm tức tưởi
Em đã mang đôi môi màu dâu chín sang đò một ngày sông vắng nước
Tôi chi gặp những bẹ ngô trắng trên bãi
Tôi nhớ áo em tuột rơi trên bến kín một trăng xưa.
Sông Đáy ơi, sông Đáy ơi…chiều nay tôi trở lại
Mẹ tôi đã già như cát bên bờ
Ôi mùi cát khô, mùi tóc mẹ tôi
Tôi quì xuống vốc cát ấp vào mặt
Tôi khóc.
Cát từ mặt tôi chảy xuống dòng dòng.
Lời bình:
Nguyễn Quang Thiều vẽ lên hình ảnh con sông quê hương với những dòng chảy bất tận của cuộc đời. Hình ảnh sông Đáy trở thành biểu tượng của nỗi nhớ, của sự gắn bó mãnh liệt với nguồn cội và ký ức về tuổi thơ. Đây là một trong các bài thơ thể hiện rõ phong cách sáng tác của Nguyễn Quang Thiều nhất.
3/ Những người đàn bà gánh nước sông
Những ngón chân xương xẩu, móng dài và đen toẽ ra như móng chân gà mái
Đã năm năm, mười lăm năm, ba mươi năm và nửa đời tôi thấy
Những người đàn bà xuống gánh nước sông
Những bối tóc vỡ xối xả trên lưng áo mềm và ướt
Một bàn tay họ bám vào đầu đòn gánh bé bỏng chơi vơi
Bàn tay kia bám vào mây trắng
Sông gục mặt vào bờ đất lần đi
Những người đàn ông mang cần câu và cơn mơ biển ra khỏi nhà lặng lẽ
Những con cá thiêng quay mặt khóc
Những chiếc phao ngô chết nổi
Những người đàn ông giận dữ, buồn bã và bỏ đi
Đã năm năm, mười lăm năm, ba mươi lăm và nửa đời tôi thấy
Sau những người đàn bà gánh nước sông là lũ trẻ cởi truồng
Chạy theo mẹ và lớn lên
Con gái lại đặt đòn gánh lên vai và xuống bến
Con trai lại vác cần câu và cơn mơ biển ra khỏi nhà lặng lẽ
Và cá thiêng lại quay mặt khóc
Trước những lưỡi câu ngơ ngác lộ mồi.
Lời bình:
Hình ảnh những người phụ nữ tảo tần bên dòng sông hiện lên đầy cảm động, tượng trưng cho sự hy sinh âm thầm, bền bỉ. Qua bài thơ, tác giả tôn vinh vẻ đẹp của sự chịu đựng và lòng kiên nhẫn trong cuộc sống mưu sinh.
4/ Những ngôi sao
Ta không thể nuôi nhau bằng những ánh sao trời
Anh nói vậy xin em đừng khóc
Những ngọn tóc em đang đổ xuống ngực anh
Như những rễ cây bò buồn trong sỏi đá
Đêm nay là đêm thứ bao nhiêu rồi ta chẳng còn biết nữa
Ta ôm nhau ngồi thở trước sao trời
Những ngôi sao tuyệt vời nhưng anh không tới được
Chẳng bao giờ anh hái được cho em
Anh đã gọi em về, không nỡ để em đi
Em non bấy đau trong từng sợ hãi
Em tựa vào anh, anh tựa vào cay đắng
Trái đất tựa vào những tinh tú thẳm xa
Đêm hoang sơ chỉ có đôi ta
Không cơm áo cửa nhà ngồi ôm nhau run rẩy
Ta sẽ bắt đầu điều gì khi bình minh thức dậy
Đi về phía biển khơi hay trở lại rừng
Trái đất đang ở đâu đêm nay một triệu năm về trước
Hay của triệu năm sau gió bụi, mây vàng
Và ta nữa khổ đau cùng hạnh phúc
Ta là hai kẻ cuối cùng hay hai kẻ đầu tiên
Đêm nay là đêm thứ bao nhiêu rồi ta chẳng còn biết nữa
Ta như hai đứa trẻ non mềm vừa mới sinh ra
Với hơi thở của người vừa ốm dậy
Ta ôm nhau ngước mắt gọi sao trời.
Lời bình:
Trong bài thơ này, Nguyễn Quang Thiều dùng hình ảnh những ngôi sao lấp lánh để nói về những hy vọng, ước mơ lặng lẽ nhưng mãnh liệt trong lòng người. Ánh sáng của những ngôi sao tượng trưng cho niềm tin và khát vọng vượt qua thử thách.
Nếu bạn còn thắc mắc Nguyễn Quang Thiều là tác giả của bài thơ nào thì Những ngôi sao là câu trả lời số 1.
5/ Thư gửi mẹ
Thưa mẹ!
Con về với mẹ đây
Những ngọn gió thổi qua vườn cuối hạ
Lá xôn xao những cánh thư thầm
Chiến tranh đã tắt cuối con đường
Cau vẫn rụng vào những chiều thương nhớ
Bầy sẻ nâu đã bao mùa sinh nở
Con đã về, mẹ có thấy con không
Cỏ đã lên mầm trên những hố bom
Ôi Tổ quốc lại một lần đứng dậy
Gió thổi suốt bốn nghìn năm và mẹ
Nước mắt đầy trên những vết nhăn
Con đã về với mẹ, chiều nay
Mà mẹ không nhìn thấy
Con mèo thay con thức cùng với mẹ
Lặng im theo bóng mẹ lưng còng
Chiến tranh qua rồi và mãi mãi con tin
Con ngủ quên dưới cánh rừng lá bạc
Khi gió thổi là con tỉnh giấc
Theo đường gió con về ngắm mẹ sau lưng
Viên bi tròn vẫn lăn mãi qua sân
Cần câu cũ buông vào từng kỷ niệm
Cánh diều giấy trẻ con làng lại thả
Tiếng sáo trăng tìm đến ngõ nhà mình
Con đã về rón rén bước chân
Như thủa nhỏ để oà trong nức nở
Con đã về mẹ bớt ho mẹ nhé
Bông hoa đèn lại nở sáng trong đêm
Có tiếng gà gọi mẹ góc vườn xa
Con vẫn thế hò reo chùm khế ngọt
Cau lại trổ mẹ ơi cau sẽ bổ
Trong cơn mê tiếng trẻ nói vang nhà
Chiến tranh qua rồi và mãi mãi con tin
Con không chết, con chỉ không lớn nữa
Và con sống suốt đời mười tám tuổi
Như buổi chiều chào mẹ con đi
Con đã vào đến bếp nhà ta
Ngồi bên mẹ xoè tay hơ trước lửa
Niêu tép mẹ kho suốt đời không thể nguội
Cơm đang cười mẹ có thấy con không
Đũa vẫn so thừa cả những bữa cơm đông
Cánh cửa cũ chần chừ đêm gió lạ
Mẹ ơi mẹ, mẹ đừng ngồi khuya quá
Mẹ đừng ngồi vấn tóc mãi trong đêm
Những quả khế vàng rụng kín cả mùa thu
Mẹ thêu áo buổi chiều ra quét ngõ
Chim khách kêu rung từng chân tóc mẹ
Con đã về mẹ có bớt ho đêm
Con đã về trong tiếng sấm tháng Tư
Hoa gạo đỏ con cười trong tiếng gió
Con đã về trong mùa gặt hái
Cơm mới thơm như con đứng cười thầm
Con đã về lửa tí tách trong rơm
Soi mặt mẹ tự hào và thương nhớ
Con đã về khi làng vui đón Tết
Hoa đào xoè những chúm môi thơm
Chiến tranh qua rồi và mãi mãi mẹ ơi
Đồng đội con trở về với thư con viết dở
Ôi lá thư chỉ một câu gọi mẹ
Là lá thư dài nhất ở trên đời
Lời bình:
Là một bức thư đầy cảm xúc, bài thơ là lời tri ân, lời nhắn nhủ của người con dành cho mẹ. Qua từng dòng thơ, người đọc cảm nhận được sự yêu thương, lòng kính trọng và nỗi niềm khắc khoải của người con khi nghĩ về người mẹ tần tảo, hi sinh cả cuộc đời.
6/ Đố ai tìm thấy tôi ở đây
Chiếc xe màu xanh sau mưa
Đến trước ngày tôi sinh
Cậu bé chạy trong ban mai
Xuyên qua dòng thác ánh sáng
Kiêu hãnh và đẹp hơn sự nẩy mầm
Chưa đến giờ bị phủ ngập bóng tối
Chiếc xe, đóa hoa biếc
Cậu bé không nhận ra
Những bông cát đằng trôi trong buổi trưa
Theo một hơi thở dịu dàng nhất thế gian
Và đôi mắt đẹp hơn hồ nước trên núi cao
Sao không lại gần nữa.
Gần nữa. Và gần nữa
Vừa chạy tìm chỗ nấp
Vừa cố ý nói: “đố ai tìm thấy tôi ở đây”
Cô bé Hạnh Nguyên mỉm cười
Ngắm người đàn bà và người đàn ông
Sẽ sinh ra cô
Đang chạy trốn
Vừa chạy vừa ngoái lại nói:
“đố ai tìm thấy tôi ở đây”
Lời bình:
Trong các bài thơ của Nguyễn Quang Thiều Đố ai tìm thấy tôi ở đây mang âm hưởng của sự lạc lõng và cô đơn giữa cuộc đời. Tác giả gợi lên hình ảnh một con người đang tìm kiếm chính mình trong sự hỗn loạn của thế giới xung quanh. Đây là cuộc hành trình nội tâm đầy day dứt nhưng cũng mang ý nghĩa sâu sắc về sự tự nhận thức.
7/ Âm nhạc
Những chiếc kèn bụi bặm và méo mó là của con
Những chiếc trống da mặt đã bơ phờ là của con
Những chiếc nhị còng lưng từ năm một tuổi là của con
Tất cả dâng lên thẳm xa, mê đắm
Mẹ ơi, con nhìn thấy bà nội con sau khói mỉm cười
Cỗ xe tang trôi mãi vào cơn mê
Những con rồng gỗ vảy vàng bay lên trong tiếng kèn, tiếng trống
Con nhón gót, cỏ may biền biệt trắng
Có ai khẽ khàng bế mãi con lên
Con muốn lẩn vào khăn áo đám ma quê
Con muốn đắp lên cơn ho của con tàn hương thơm và ấm
Con nhìn thấy bà nội mặc áo tơ tằm ngồi giữa ngàn ngọn nến
Bà rót một bình nước mưa trong để đợi con về
Chiếc xe tang rực rỡ – cái đồ chơi của con
Con đang mê mải chơi, mẹ có nghe thấy không, con đang cười khúc khích
Nỗi cô đơn và con là hai đứa trẻ chán mọi trò dụ dỗ
Chúng đuổi nhau dưới vòm cong của cỗ xe tang
Chúng con bay theo những lá cờ đuôi nheo và những lá phướn
Về gò đất cuối làng ta trong tiếng hát cầu hôn
Nơi con sẽ mặc áo lụa vàng ngủ trên một lá trầu cay thơm ngát
Nhưng nơi ấy chẳng bao giờ mẹ rửa mặt được cho con
Con yêu những chiếc kèn, những chiếc trống và những chiếc nhị kia thổn thức
Tất cả cũng yêu con buồn bã, lo âu
Giai điệu cuối cùng của tình yêu này ngân lên và khẽ khàng đặt con vào mặt đất
Rồi dắt con theo con đường hoa cỏ may nở trắng
Trở về nhà mẹ rửa mặt cho con
Lời bình:
Âm nhạc trong bài thơ trở thành nguồn cảm hứng và cứu rỗi tinh thần. Nguyễn Quang Thiều vẽ lên một không gian âm nhạc có khả năng dẫn dắt con người qua những cảm xúc phức tạp, từ niềm vui đến nỗi buồn, từ khát vọng đến tuyệt vọng.
8/ Với em
Em ơi! Anh đã trở về
Chim ri gọi bạn chân đê cuối chiều
Mây trời chín một màu rêu
Cánh chim khoả gió chia đều mênh mông
Anh về một phía bờ sông
Lòng đầy thương nhớ mà không gọi đò
Tóc em đã sớm màu tro
Vầng trăng sớm khuyết, cơn ho sớm già
Mỗi canh vỡ mấy tiếng gà
Cơn mơ dù thấy vẫn là hư không
Sớm xuân lẫn với chiều đông
Em mang phận gái qua đồng cỏ may
Anh về khói súng còn cay
Cánh rừng bom cháy tàn bay đến giờ
Em ơi! Anh đã trở về
Cỏ xưa cất giữ lời thề thuở xưa
Anh về gọi dưới cơn mưa
Tên em từ thuở tóc vừa ngang lưng
Hoa bìm cuối giậu rưng rưng
Ai mang hương bưởi ngập ngừng đi xa
Bàn tay vắng tóc vỡ oà
Bàn chân vắng lối dấu nhoà thời gian
Anh về và gió mang mang
Thổi từ bờ sớm, thổi sang bến chiều
Tình anh như một cánh diều
Bay lên với cả những điều khổ đau
Anh về hoá một mùa cau
Môi em thắm lại trên màu cách xa
Một ngày có nhớ tình ta
Hãy như núi nhớ mây xa cuối trời
Em ơi! Mai có ru hời
Đừng ru ngược lại cái thời chiến tranh
Hãy ru về cỏ xanh xanh
Ru mùa xuân với muôn nhành chồi tơ
Ru cười trong mỗi cơn mơ
Ru đò vui khách đôi bờ sông quê
Ru cò về trắng chân đê
Ru người với những lời thề trăm năm
Em ơi! Anh đã trở về
Trăng thanh chảy mát bốn bề đêm thanh
Nếu em còn có yêu anh
Xin yêu người ấy để thành lứa đôi
Lòng anh hoá đoá mây trời
Bay trong tiếng hát con người thương nhau
Lời bình:
Tác phẩm của Nguyễn Quang Thiều là bài thơ tình yêu nhẹ nhàng nhưng đầy sâu lắng. Qua từng câu chữ, Nguyễn Quang Thiều bộc lộ tình cảm chân thành, gắn bó với người yêu. Những tình cảm ấy không chỉ là sự lãng mạn mà còn chứa đựng sự sẻ chia, đồng cảm trong cuộc sống.
9/ Bàn tay của thời gian
Nàng ra đi như ngọn xuân cuối cùng
khuất sau hàng cây giăng những tổ chim đầy trứng
Giọng nói hôm qua còn tuyệt vọng trước bức tường im lặng
và một người im lặng hơn đứng cuối con đường
Bước chân nhẹ dần và nàng trở lại
ngày thanh xuân lần thứ nhất của nàng
Hoa tường vi trên tường nở rộ
Một con sơn ca rũ say trong tiếng hót chính mình
Đấy là ngày cây sinh hạ tất cả những chiếc lá
và dòng hoa từ ruột gỗ tuôn chảy ra không ngừng
Đấy là ngày lũ trẻ thôn quê lấy những viên sỏi trắng
Bày một trò chơi xưa ở giữa hai người
Và mùa hạ đổ về cơn lũ khổng lồ ánh sáng
Những chiếc tổ tung lên trời ngàn vạn cánh chim
Một bàn tay vô hình xoay khẽ thời gian làm hai người biến mất
Trên cánh đồng lấp lánh nước và hoa
Lời bình:
Bài thơ sử dụng hình ảnh “bàn tay của thời gian” như một biểu tượng cho sự biến đổi không ngừng của cuộc đời. Thời gian chảy trôi, mang theo cả những kỷ niệm và sự đổi thay, nhưng cũng chính bàn tay ấy ghi dấu những điều quý giá mà con người lưu giữ trong trái tim.
10/ Đôi bờ
“Lý con sáo” đưa tôi qua sông Hậu
Để con phà trên sóng đi nghiêng
Trời bên ấy như em nâng vạt áo
Đừng khóc mà, đừng khóc, gió lo âu.
Bao dìu dặt Tây Đô giờ vắng lặng
Chỉ bến bờ em đứng cứ nhoài theo
Không phải sóng đẩy chúng mình xa cách
Bởi vì sông đã thế có hai bờ
Anh lênh đênh, nhưng anh không trôi nổi
Không thể để đôi bờ xói lở về nhau
Anh không thể buộc đò vào hai bến
Nên suốt đời goá bụa bến bên em.
Lời bình:
Hai bờ sông trong bài thơ không chỉ là khoảng cách vật lý mà còn là ẩn dụ cho sự chia cách trong lòng người. Nguyễn Quang Thiều khai thác khía cạnh tinh thần của sự xa cách, làm nổi bật cảm giác thiếu vắng, mong chờ và khao khát đoàn tụ.
11/ Bây giờ đang cuối mùa đông
Bây giờ đang cuối mùa đông
Làng bao cô gái lấy chồng đi xa
Chút chiều hoe nắng ngõ nhà
Tôi đi, tôi đứng để mà vu vơ.
Bây giờ lấm tấm lộc mơ
Lưa thưa lộc khế, lơ thơ lộc đào
Tình tôi có chút lộc nào
Nảy xanh qua tiếng thét gào bão mưa.
Bây giờ cải đã thành dưa
Làng bao cô gái cũng vừa lớn lên
Ra đường gặp tiếng xưng em
Đêm về tôi với ngọn đèn nhìn nhau.
Thế rồi ngày tháng qua mau
Cho con tằm nhả tơ màu nắng sông
Thế rồi lại đến cuối đông
Làng bao cô gái lấy chồng, còn tôi…
Lời bình:
Bây giờ đang cuối mùa đông là một trong những bài thơ hay của Nguyễn Quang Thiều không thể bỏ qua. Mùa đông cuối cùng trong bài thơ là hình ảnh tượng trưng cho sự già cỗi, tàn lụi, nhưng cũng chứa đựng một niềm hy vọng về sự tái sinh khi mùa xuân đến. Tác giả diễn tả cảm xúc của con người khi đối diện với sự đổi thay của tự nhiên và cả những biến động trong cuộc đời.
12/ Bên ngoài cửa sổ
Chúng ta không bao giờ trở lại khu vườn ấy
Và căn phòng sau đêm hội
Con đường những ngọn gió tháng Tám thì thầm
Đi qua nơi chúng ta suốt buổi tối dày vò
Tất cả những căn phòng đã đóng cửa
Chìa khóa đã nằm trong tay người khác
Chúng ta không còn lý do nào ở lại
Những bước chân cuối cùng trong bóng tối hành lang
Và cỗ xe tam mã thời gian chở anh đi
Xa mãi ngôi nhà dưới những vòm cây thẫm tối
Chúng ta không bao giờ trở lại khu vườn nhưng bóng chúng ta đau khổ
Vẫn đè nặng giấc ngủ của những người mới đến
Và đêm ấy trong những căn phòng xa cách như sự sống và cái chết
Chúng ta kiệt sức trong chăn chiếu tàn lụi
Nhưng một ngôi sao xa xôi bên ngoài ô cửa
Suốt đêm không hề tuyệt vọng đợi chúng ta thức dậy.
Lời bình:
Cửa sổ là ranh giới giữa thế giới bên trong và bên ngoài, là nơi con người chiêm nghiệm về cuộc sống. Bài thơ mang tính chiêm nghiệm, khiến người đọc suy nghĩ về những gì ta quan sát từ bên ngoài và cách chúng tác động đến thế giới nội tâm.
13/ Bóng tối
Bóng tối nuốt chửng dòng chảy mọi con sông
Tôi sợ hãi bởi ý nghĩ này
Chúng ta mang cảm giác bị xóa mất
khỏi thế gian trong sự lãng quên
Nhưng không phải lãng quên mà sự lặng im
Chúng ta từng hoảng loạn và bỏ chạy
Từ nơi chốn cuối cùng ngước lên và thấy
những cái cây vút thẳng, câm lặng ý chí vĩnh hằng
Với những bước chân trong nghi lễ trọng đại
Tôi bước tới cái cây đời sống
Mọc vượt qua bóng tối
Tán lá vĩ đại tỏa sáng
Chúng ta ngỡ bóng tối chứa đầy vũ trụ
Thực ra chỉ mỏng như màng mắt người mù
Và chỉ cần bước thêm một bước
Chúng ta sẽ sáng lên sau những hãi hùng.
Lời bình:
Bóng tối trong bài thơ không chỉ là khía cạnh vật lý mà còn là sự biểu hiện của những nỗi đau, nỗi sợ hãi và sự vô định. Nguyễn Quang Thiều tạo nên một không gian mờ ảo, nơi con người phải đối diện với những bóng ma của chính mình, để tìm ra ánh sáng trong tâm hồn.
14/ Chiếc gương
Không thể tìm lại trong chiếc gương cũ gương mặt xưa của mình
Mọi chiếc gương không mang ký ức.
Một người đàn bà khác xấu xí và kỳ dị
giờ nhảy múa trên gương mặt nàng.
Không mang theo ký ức, những chiếc gương
luôn chứa đầy hiện tại chân thực nhưng ác độc và đau đớn
và gương mặt xấu xí, kỳ dị không ngừng nhảy múa,
không ngừng nhạo báng quá khứ của mình.
Nàng đập vỡ chiếc gương thành trăm mảnh trong cơn thù hận
Vẫn không tìm lại được dù một mẩu quá khứ
Và một trăm người đàn bà xấu xí và kỳ dị được sinh ra
Với trái tim giá băng trong bóng đêm nhảy múa.
Rồi một đêm nàng thức dậy lặng im ngắm nhìn hiện tại của mình
Thấy người đàn bà kỳ dị và xấu xí trong gương ngừng nhảy múa
Sự thù hận trong nàng tan biến
Người đàn bà độc ác trong gương giờ nức nở nhìn nàng.
Từng bước và từng bước, nàng đến gần người đàn bà xấu xí và giá lạnh
Môi nàng thốt lên tiếng của yêu thương
Ngay lúc đó nàng nhận ra trên gương mặt người đàn bà kỳ dị
Gương mặt xưa của mình lộng lẫy hiện ra.
Lời bình:
Gương soi trong bài thơ trở thành biểu tượng của sự tự phản chiếu, tự nhận thức. Con người không chỉ nhìn thấy hình ảnh bề ngoài mà còn khám phá chiều sâu tâm hồn mình qua tấm gương, nơi những gì chưa từng được thổ lộ được phản ánh một cách chân thực nhất.
15/ Danh phận
Chúng ta lại tìm đến nhau trong buổi tối với những nghi lễ đáng nguyền rủa
Tiếng rống vang của chúng ta hồi phục ký ức tự do
Thời khắc nào bầu trời cũng chứa đầy ánh sáng
Nhưng có bao kẻ không có thói quen với ý nghĩ ấy
Đêm đêm giấc ngủ chúng ta nở bất tận những cánh đồng hoa vàng
Không có ai, kể c ả ma quỉ, có quyền săn đuổi những giấc mơ
Nhưng quanh ngôi nhà chúng ta vẫn những tiếng la ó
Của những kẻ bị mù bởi chính ánh sáng
Và trên những ô kính mờ bụi của ngôi nhà, đôi lúc
Treo đầy những mặt nạ biết nói
Đấy là điều chúng ta đau đớn
Bởi chúng không làm thế nào để thay đổi những âm tiết
Chúng ta đã có những khoảng khắc
quên mất mình trong đám đông
Và nhiều lúc chúng ta bị đánh tráo dịu dàng
Với những kẻ bên cạnh
Trong giấc ngủ đêm đêm, chúng ta
chạy trốn khỏi ngôi nhà, đi mãi trên cánh đồng hoa vàng
Nhưng danh phận của kiếp người chúng ta đang sống
Ném chúng ta trở lại điểm ban đầu.
Lời bình:
Danh phận trong bài thơ không chỉ là cái tên hay vị trí xã hội, mà là giá trị con người tự xây dựng qua hành trình sống. Tác giả đặt câu hỏi về ý nghĩa thực sự của danh phận, khơi gợi suy nghĩ về trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với bản thân và cộng đồng.
16/ Mái tóc mẹ
Có sợi tóc của Mẹ đêm qua vừa rụng xuống
Một khoảng thời gian của Người lặng lẽ ra đi
Ta hiểu lắm rồi một ngày sẽ đến
Trái tim ta buốt giá âm thầm
Xin dằn vặt trong ta đừng tránh tiếng
Hãy gọi ta về thuở ấy ngây thơ
Ta đã đổi lấy đôi que kẹo kéo
Bằng những sợi tóc của Người rụng xuống đêm đêm
Ôi có phải những lần ta ngang ngược
Những lần ta làm trái lời Người
Những lần ấy tựa cơn gió lạnh
Thổi vào tóc người như gió thổi vào cây
Một ngày mai ta biết ngủ nơi đâu
Ta biết thở bằng gì khi xa hương tóc mẹ
Nỗi buồn ta – mặt đất không cây lá
Ta sẽ bị cô đơn, ta sẽ bị xói mòn
Cho ta đi đôi giày tết bằng hoa buổi sớm
Rón rén về bên giấc ngủ của Người
Lòng nhẹ nhõm mây bay ta nằm vào hồi hộp
Nơi có sợi tóc của Người vừa mới ra đi
Lời bình:
Hình ảnh mái tóc của mẹ gợi lên sự hy sinh và tình yêu vô điều kiện mà người mẹ dành cho con. Từng sợi tóc bạc dần theo năm tháng không chỉ là dấu vết của thời gian mà còn là minh chứng cho những khó khăn, vất vả mà mẹ đã trải qua để nuôi dưỡng con cái trưởng thành.
17/ Cánh buồm
Thị xã hỡi, đêm mất điện
Bóng tối đổ xuống như tóc người đàn bà góa bụa
Trong bóng tối
Mặt người nhòa vào mặt cây
Nhòa vào mặt con mèo
Nhòa vào mặt bàn, mặt ghế
Bóng tối miên man xóa đi tất cả
Những gì tôi quen nhìn
Tôi tìm em
Em héo quắt và đắng cay
Em bới tìm chi trong mái tóc dày
Nơi có nhiều sợi bạc.Thị xã hỡi, đêm mất điện
Có ai đó kêu lên
Có ai đó cười sằng sặc
Có kẻ lấy đêm che nửa phần suồng sã
Nửa phần kia làm đom đóm lập lòe.Không ai nhìn rõ ai
Tôi cũng không nhìn rõ tôi
Chỉ tiếng nói nổi lên như từng chùm tăm cá
Ai ném xuống cuối trời một vầng trăng cuối tháng
Ôi chiếc lưỡi câu mơ mộng
Nửa đời tôi chót cắn câuTrong tiếng thở dài như dòng sông cạn
Trong tiếng ho như con đường xóc
Tôi đi tìm em
Em nằm nghiêng trong đêm
Như con thuyền cô đơn nép mình bên bến cát
Tôi cởi áo mình ra căng một cánh buồm.
Lời bình:
Cánh buồm trong bài thơ tượng trưng cho ước mơ và khát vọng vươn xa của con người. Nguyễn Quang Thiều gợi lên hình ảnh cánh buồm căng gió, mang theo niềm tin vào những chân trời mới, nơi hy vọng và tự do hòa quyện.
18/ Tha phương
Xa
Xa ngơ ngác con đường
Người đi, người đi, người đi. Vừa bước vừa vấp
Ta khóc trong cỏ gai
Ta khóc trong rơm rạ
Ta khóc thành rêu.
Xa
Xa nhoi nhói con đường
Ai sẽ gọi người, ai sẽ dắt người, ai sẽ thay áo cho người
Ta đau như dễ đứt
Ta buồn như chó ốm.
Quê hương
Khuất khuất sau mây
Quê hương âm âm trong gió
Ta không thể dâng tay gạt hết mưa chiều
Để nhìn cho tỏ mặt.
Chỉ mùi khói phân trâu khô bên đường bén lửa
Ngăn ngắt đắng vào giấc ngủ kẻ tha phương.
Lời bình:
Bài thơ là nỗi lòng của người xa xứ, mang theo nỗi nhớ quê hương, nguồn cội. Nguyễn Quang Thiều khắc họa cảm giác cô đơn, lạc lõng khi phải sống xa quê nhà, đồng thời cũng bày tỏ khát vọng được trở về và đoàn tụ với những giá trị thân thuộc.
19/ Làng quê
Đêm nay là đêm thứ bao nhiêu
Chúng tôi chẳng còn nhớ nữa
Chúng tôi nghỉ ven đường ra mặt trận
Tiếng dế kêu trong cỏ bơ phờ
Cuối trời dong lên một mảnh trăng đầu tháng
Và bắt đầu tiếng gió thổi tìm cây
Và bắt đầu chúng tôi nhớ làng quê
Con đường nhỏ chạy mòn cùng kỷ niệm
Tiếng chó thức vọng về từ ngõ vắng
Bông hoa đèn khe khẽ nở trong mơ
Làng quê ơi
Chúng tôi đã sinh ra
Sau những cơn đau của mẹ
Chúng tôi khóc chào đời
Và mặt trời đến đón
Hoa nắng xòe trước cửa mẹ đi ra
Chúng tôi lớn ào lên như ngọn gió
Như con sông chảy qua làng mùa mưa
Mặt trời đến với chúng tôi
Mưa gió đến với chúng tôi
Người lớn đến với chúng tôi
Và tất cả
Chúng tôi hét vang lên vì hạnh phúc
Chiếc vành nón lăn tưởng chạm đến chân trời
Chúng tôi lớn lên chẳng cần gấm vóc
Dăm quả cà đủ một bữa cơm ngon
Nhưng chúng tôi suốt đời cần mặt đất
Cần mặt trời cả lúc trong mơ
Mặt đất của chúng tôi ai nào giữ được
Chúng tôi đuổi nhau ngang dọc cánh đồng
Mùa gặt mới chim gáy về gại ổ
Tiếng mùa màng lũ trẻ rập rình nghe
Chúng tôi chạy tháng Mười thơm gốc rạ
Và hát vang khúc hát gọi mặt trời
Chúng tôi nằm trên lưng trâu mơ ngủ
Sông rì rào hát dưới chân đê
Bụi tầm xuân chim sẻ đồng xây tổ
Cỏ may như chỉ đợi khách qua đường
Sông xanh quá và chúng tôi trẻ quá
Những cánh buồm mơ mộng bay lên
Chúng tôi ùa xuống sông những mùa hè nóng bỏng
Sông run người ôm lấy trẻ con
Con sông quê dịu dàng, dữ dội
Tu hú sang sông trên những chuyến đò
Cây đa cổ vặn mình bám vào đất cũ
Phù sa hồng lấm tấm chân chim
Chúng tôi hét hò dội đôi bờ sóng vỗ
Con hến nằm mép sóng lắng nghe
Chúng tôi té lên trời nước mát
Thay lời sông hát gọi mặt trời
Làng quê trong tôi đêm nay trăn trở
Kỷ niệm mang tiếng chim đất nung thổi mãi không ngừng
Làng lại thức đêm đêm đèn hạt đỗ
Làng nằm nghiêng về phía chúng tôi đi
Sau phút nghỉ ven đường chúng tôi lại hành quân
Mặt trời mọc đầu hàng quân
Mặt trời lặn cuối hàng quân
Chúng tôi nhớ mặt trời như nhớ mẹ
Tháng Tư ơi, hoa gạo cháy ngang trời
Chim sáo bên sông bay về dự hội
Hoa lan thơm tôn kính cuối sân chùa
Chúng tôi nhớ nao lòng mùa hạ
Tiếng ve nào trong túi kêu ran
Bình đổ dế nằm chờ bên vệ cỏ
Chiếc cần câu gác bếp bóng đen rồi
Chúng tôi xa làng
Chúng tôi đi đánh giặc
Cổng ngõ tre vẫn đợi chúng tôi về
Chúng tôi không còn là trẻ con
Chúng tôi vụt thành người lính
Khi một vùng trời Tổ quốc súng gầm lên
Chúng tôi khoác ba lô và chào mẹ
Nắng gắt gao tháng Tám trên đồng
Gạo âm ấm trong bao màu cỏ úa…
Chúng tôi đi đến mọi miền có giặc
Bóng mẹ trùm lồng lộng bóng làng quê.
Lời bình:
Hình ảnh làng quê trong thơ Nguyễn Quang Thiều là biểu tượng của sự bình yên, nơi lưu giữ những giá trị truyền thống và ký ức tuổi thơ. Tác giả thể hiện tình yêu sâu đậm với quê hương, nơi luôn là điểm tựa tinh thần vững chắc trong cuộc đời mỗi con người.
20/ Khoảng bình yên trong lòng đất
Chúng tôi trở về căn cứ
Theo con đường của những người trinh sát
Ngọn cỏ khuya sương xuống đầm đìa
Đêm nay chúng tôi lọt vào căn cứ địch
Vạch sơ đồ cho trận đánh đêm mai
Đồng đội đón chúng tôi bằng cái ôm siết chặt
Mấy gói thuốc lá
Mấy phong lương khô
Chuẩn bị để liên hoan
Nhưng bây giờ không ai hát được
Người đội trưởng của chúng tôi vẫn chẳng thấy về
Anh rút ra hướng nào chúng tôi không rõ
Chỉ thấy phía tây căn cứ lính dù đạn giặc gầm lên
Tiếng chó sủa và tiếng gào lũ giặc
Chúng tôi như có lửa đốt trong lòng
Cả đại đội ngồi im không ngủ
Sao đổi ngôi trời sắp sáng mất rồi
Lệnh đại đội trưởng trong đêm trầm lặng
Chúng tôi tan vào bóng đêm
Chúng tôi đi tìm anh
Anh ở đâu người đội trưởng thương yêu
Dáng chắc nịch ăn cơm thường gõ bát
Anh thích hát đến mê người quan họ
Bàn tay thô chật chội múa trong hầm
Anh ở đâu người anh cả thương yêu
Ba mươi tuổi vẫn chưa lần hò hẹn
Ba mươi tuổi nhớ nhà thường lặng lẽ
Đi vào rừng ngơ ngác với từng cây
Anh ở đâu người trinh sát kiên gan
Bảy vết thương trên người, anh chẳng biết
Giặc bắt được anh sau hàng rào dây thép
Đến nửa đêm lặng lẽ thấy anh về
Anh cười nhoẻn và đi tìm nước uống
Rồi để giày ngủ một giấc bình yên
Sáng dậy sớm anh đi mò cá suối
Thương đồng đội mình sốt rét nấu canh chua
Chúng tôi đi tìm anh theo con đường của những người trinh sát
Đêm thì dày, rừng rộng quá, rừng ơi
Đất ơi đất, mách chúng tôi được biết
Bàn chân anh đang ở nơi nào
Chúng tôi tìm thấy anh khi trời rạng sáng
Anh đang ngồi im lặng tựa vào cây
Chúng tôi chạy về phía anh quên trên đầu trời đã sáng
Căn cứ lính dù trước mặt hiện ra
Chúng tôi gọi anh, sao anh chẳng đáp
Hay đêm qua anh mệt quá ngủ quên
Anh ngồi tựa gốc cây như đọc sách
Tay vẫn ôm khẩu súng trong lòng
Chúng tôi gọi anh, sao anh chẳng đáp
Hay là anh quên hết chúng tôi rồi
Môi anh đọng nụ cười ba chục tuổi
Nắng lên rồi xoè cánh trước ngực anh
Chúng tôi cúi đầu, cắn răng kìm tiếng khóc
Nước mắt lăn trên má tựa dòng gang
Cây rừng run lên trút lá trên cành
Phủ lên người anh êm ả
Khẩu súng cũng phải kìm tiếng nấc
Để đêm nay súng sẽ gọi tên anh
Anh ngồi đó toả một vùng êm ả
Có con chim dậy muộn hát ven rừng
Chúng tôi lặng lẽ và hối hả
Chôn anh vào lòng đất quê hương
Mộ của anh không thể nào đắp nổi
Phải xoá đi mọi dấu vết nơi này
Phải xoá đi để bảo toàn bí mật
Không chỉ cho một đoàn quân mà cho cả chiến trường
Không chỉ cho trận đánh đêm nay mà cho toàn chiến dịch
Chúng tôi phải giấu vào lòng nỗi đau
Anh đã sống một cuộc đời thanh thản
Và đã chết trước súng thù thanh thản
Như vầng trăng mọc muộn mé rừng
Anh chẳng muốn đồng đội mình đau đớn
Anh chẳng muốn mặt đất này đau đớn
Nên anh giấu trong người bao vết đạn
Tựa cây rừng lặng lẽ anh đi
Và anh mang vào đất khoảng bình yên
Câu quan họ hát trong hầm chật chội
Những buổi sáng đi mò cá suối
Đêm tựa vách hầm hút thuốc nhớ làng quê
Anh mang vào lòng đất khoảng bình yên
Của những lá thư viết về cho mẹ
Và tiếng gọi cuối cùng khi nhắm mắt
Đôi môi dày run rẩy… mẹ… ơi…
Rồi mai đây trên mảnh đất này
Rừng sẽ xoá những gót giày xâm lược
Suối sẽ chảy giữa hai bờ hoa trắng
Những bầy chim xây tổ hót vang rừng
Rồi mai đây người sẽ đến dựng nhà
Sẽ sinh nở sẽ mỗi chiều nhóm lửa
Hỡi ngàn tuổi cánh rừng cổ tích
Đêm thì thầm kể chuyện cuộc đời anh
Những đứa trẻ lớn lên và gieo hạt
Cửa làng buôn mở về phía mặt trời
Nổi chiêng trống và đốt trầm làm lễ
Cho mảnh đất này tên gọi: BÌNH YÊN
Lời bình:
Nguyễn Quang Thiều sử dụng hình ảnh đất mẹ như một nơi chứa đựng sự bình yên, nơi con người trở về khi cuộc sống quá nhiều xô bồ. Đất là biểu tượng của sự vĩnh hằng, sự bảo bọc và tình yêu thương vô tận mà con người luôn tìm kiếm.
Lời kết
Thơ Nguyễn Quang Thiều mang nét riêng, vừa quen thuộc vừa mới lạ. Ông là nhà thơ tiên phong với trào lưu hiện đại, là cây viết bay bổng, ưu tư với những phiền muộn của thi ca.
